Chín cửa sông Cửu Long

Chín cửa sông Cửu Long

Mời các bạn cùng khám phá thú vị địa hình và lịch sử sông Mê Kông chảy vào VN sau khi bắt nguồn từ Tây Tạng,chảy qua Tàu, Lào, Miến Điện, Thái Lan, Campuchia để đổ ra biển Đông bằng chín cửa sông khác nhau như 9 con rồng nên người ta gọi là sông Cửu Long,
Vùng hạ nguồn của sông Mê Kông chính là nơi con sông đã bồi đắp phù sa cả ngàn năm để tạo nên vùng đồng bằng châu thổ trù phú bậc nhất Đông Nam Á : Đồng bằng sông Cửu Long,.....với tất cả mọi sinh hoạt rất sống động và nhiều đặc sản tuyệt vời đầy thú vị và độc đáo .

         

Đại trường giang Mê Kông chảy vào đất Việt rồi đổ ra biển lớn bằng chín cửa sông Cửu Long như chín con rồng uốn lượn.

Mê Kông – một trong những đại trường giang vĩ đại của địa cầu, với chiều dài hơn 4.880km (tương đương khoảng 3.000 dặm). Sông bắt nguồn từ cao nguyên Thanh Tạng (Trung Quốc) chảy qua Lào, Myanma,Thái Lan, Campuchia và đổ ra biển Đông bằng chín cửa sông Cửu Long của Việt Nam.    

Với bề dày lịch sử lâu đời, lại chảy qua nhiều khu vực địa hình khác nhau hiển nhiên sẽ hình thành nên nhiều nền văn minh quanh dòng sông Mê Kông. Con sông luôn là chủ đề khám phá của các nhà khảo cổ cũng như những người truyền giáo, buôn bán cổ xưa. Hạ lưu sông Mê Kông ngày nay là nơi sống của khoảng 60 triệu người với trên 100 dân tộc khác nhau hình thành nên một trong những vùng đa dạng văn hóa nhất thế giới. Tất nhiên, dòng sông còn có nguồn tài nguyên vô giá và cung cấp phù sa, thực phẩm cho những nơi chúng chảy qua.

Một trong những khu vực đặc biệt nhất của Mê Kông chính là vùng hạ nguồn, nơi con sông đã bồi đắp phù sa cả ngàn năm để tạo nên vùng đồng bằng châu thổ trù phú bậc nhất Đông Nam Á – Đồng bằng sông Cửu Long.

Cuộc hành trình qua cả chín cửa sông đổ ra biển. Đây là nơi thể hiện được mọi bản sắc văn hóa đậm đà nhất của một trong những nền văn minh lâu đời. Đồng bằng sông Cửu Long không chỉ là một trong những vùng kinh tế nông nghiệp trọng điểm quốc gia, bản thân nó còn chứa đựng vô vàn những biến tấu văn hoá, kết quả của hàng trăm năm giao thoa giữa các tộc người di cư, mở đất rồi trú ngụ lại nơi đây.

     

Tại Phnom Penh (Campuchia), sông Mê Kông bị tách làm hai nhánh, sang Việt Nam là sông Tiền và sông Hậu, cả hai đều chảy ra biển với chiều dài mỗi sông chừng 250km.

Sông Hậu đổ ra biển bằng ba cửa là

-cửa Định An,

-cửa Bát Sắc (Bassac) và

-cửa Trần Đề,

trong đó cửa Bát Sắc đã bị bồi lấp vào khoảng thập niên 1970.

Sông Tiền đổ ra biển bằng sáu cửa:

-cửa Đại,

-cửa Tiểu,

-cửa Hàm Luông,

-cửa Cổ Chiên,

-cửa Cung Hầu và

-cửa Ba Lai.

Hiện nay, cửa sông Ba Lai được thay thế bằng hệ thống cống đập ngăn mặn chặn vĩnh viễn dòng chảy, chỉ xả lũ ra cửa biển khi cần.

Dưới tác động của tự nhiên và con người, sông Cửu Long hiện chỉ còn 7 cửa đang hoạt động....

 2 cửa sông chết dần : Đó là cửa Ba Lai và cửa Bát Sắc (Bassac).

Hai cửa sông này đã ngừng chảy do bồi tụ và xây dựng công trình giao thông thủy lợi. Đây là kết luận của Viện Địa chất (Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam) sau quá trình nghiên cứu kéo dài ở các cửa sông và vùng ven biển ĐBSCL hơn 50 năm.

Bát Sắc là cửa chính trên sông Hậu, nhưng quá trình bồi lắp bắt đầu xảy ra từ những năm đầu của thế kỷ 20. Các cồn cát ở cửa sông này đã phát triển mạnh, nối liền và trở thành một đảo lớn chắn trước cửa sông có diện tích lên đến gần 24 ngàn ha (nay là huyện Cù Lao Dung, Sóc Trăng). Do sự chết dần của cửa Bát Sắc nên sông Hậu hiện chỉ còn 2 cửa chảy ra biển Đông là Định An ở phía bắc và cửa Tranh Đề (Trần Đề) ở phía nam.

Trên sông Tiền thuộc địa phận tỉnh Bến Tre, cửa Ba Lai là một ví dụ về sự tàn lụi của một cửa sông do tác động của con người. Năm 1999, hệ thống cống đập ở cửa sông Ba Lai được xây dựng, hệ quả làm cho quá trình bồi lấp xảy ra nhanh hơn và đến nay thì cửa sông này đã ngừng chảy.

TS Đinh Văn Thuận (thuộc Viện Địa chất) kết luận: “Như vậy, hiện nay sông Cửu Long chỉ còn

7 cửa đang hoạt động, trong đó có 5 cửa thuộc sông Tiền là

-cửa Tiểu,

-cửa Đại,

-Hàm Luông,

-Cổ Chiên,

-Cung Hầu

và 2 cửa thuộc sông Hậu là:

-Định An và

-Trần Đề.   

TS Lê Anh Tuấn, Viện Nghiên cứu biến đổi khí hậu (ĐH Cần Thơ) phân tích, việc cửa Ba Lai “chết” rất đáng lo ngại bởi sự bồi lắng ở cửa sông này là do con người tác động. Hệ thống cống - đập Ba Lai được xây dựng nhằm mục tiêu ngăn mặn giữ ngọt phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, tác động tiêu cực của nó là gây nhiễm phèn ở các vùng sản xuất lúa ngày càng nghiêm trọng hơn, trong khi lượng nước ngọt lại không đủ dùng trong sản xuất. Bên cạnh đó là quá trình ô nhiễm môi trường từ các chất thải sinh hoạt và sản xuất diễn ra nhanh hơn đã tác động ngược lại đến sinh hoạt và sản xuất của con người. 

Theo ông Tuấn, việc 2 trong 9 cửa Cửu Long đang chết đi có thể sẽ là tiền đề để mở ra những cửa sông khác. Vì nếu lượng nước đổ ra 7 cửa còn lại quá lớn thì theo quy luật tự nhiên nó sẽ mở thêm các cửa sông khác để phục vụ việc tiêu thoát nước.

Tuy nhiên, vấn đề quan trọng là trong khoảng hai thập niên gần đây, hiện tượng sạt lở ở đầu nguồn ĐBSCL diễn ra nhanh hơn nhiều năm về trước, đặc biệt ở 2 tỉnh An Giang và Đồng Tháp. Tổng cục Môi trường cho biết, trên địa bàn tỉnh An Giang, khu vực ven sông Tiền có 13 điểm sạt lở, với cung trượt 2 - 30m/năm và 25 điểm sạt lở dọc bờ sông Hậu, mức độ sạt lở ngày càng tăng. Toàn tỉnh Đồng Tháp hiện có 99 điểm sạt lở với tổng chiều dài hơn 172 km, nhiều nơi sạt lở ăn sâu vào bờ đến 25m. Không chỉ ở đầu nguồn, sạt lở còn đe dọa nhiều địa phương khác như: Vĩnh Long, Cần Thơ, Trà Vinh, Sóc Trăng, Cà Mau...     

Theo TS Lê Anh Tuấn, hiện tượng xói lở và bồi lắng sẽ gia tăng hàm lượng bùn cát, độ đục trên sông, mất đất sản xuất và sinh sống của người dân. Rừng cây ven bờ và ven biển bị ảnh hưởng do xói lở và bồi lắng là thay đổi các hệ sinh thái khu vực, mất nơi lưu trú và nguồn thức ăn cho nhiều loài thực và động vật hoang dã. Nguồn nước phục vụ cho dân sinh, canh tác sẽ khó khăn hơn.

        

1. Gò Công

        

Gò Công không những sở hữu những khung cảnh làng quê thanh bình đặc trưng miền Tây, nơi đây còn có một bờ biển trải dài với một số loại hải sản được khai thác thường xuyên: nghêu, ghẹ, cua và các loại ốc...

      

              Dọc theo hai bên đường về Gò Công là những ngôi nhà yên bình của làng quê.

      

   Sắp Tết nên nhà nào cũng trồng các loại hoa bên hiên nhà, tạo nên một không khí sinh động hiếm có trong năm. 

     

Gò Công nói riêng và miền Tây nói chung như được đổi màu áo mới khi những ngày Tết đang đến gần.

2. Cửa Tiểu - Cửa Đại.

   

   

   

   

Từ Gò Công, vượt cửa Tiểu và cửa Đại, đến Bến Tre, nổi tiếng với những vùng chuyên canh dừa.

     

Sông Cửa Tiểu là một phân lưu của sông Tiền chảy qua Tiền Giang dài khoảng 45km, đổ ra biển Đông tại Cửa tieu

   

Cuộc sống nơi Cửa Đại yên bình với những mái nhà nhỏ cùng lũ trẻ nô đùa với sông nước.

3. Cửa Ba Lai - Cửa Hàm Luông 

   

Sông Ba Lai đã được ngăn bằng cống-đập Ba Lai, nó đảm nhận nhiệm vụ thau chua, rửa phèn vào mùa mưa lũ và ngăn chặn nước biển xâm nhập vào mùa nắng.

   

Kẹo dừa là một trong những đặc sản của Bến Tre, du khách có thể vào tận xưởng sản xuất và ăn thử kẹo miễn phí.

   

Đờn Ca Tài Tử là hoạt động văn hóa dân gian đặc trưng của vùng đất sông nước miệt vườn miền Tây.

   

Bến Tre có những khu vực canh tác đặc sắc như làng hoa Mỏ Cày, vùng trồng sả.

4. Cửa Cổ Chiên - Cửa Cung Hầu

   

   

Trà Vinh còn có ngôi làng nghề thủ công dệt chiếu Cà Hom - Bến Bạ khá nổi tiếng với gần 500 khung dệt, mỗi ngày đưa ra thị trường 1.000 - 1.200 đôi chiếu.

   

   

Qua hai cửa Hàm Luông và Cổ Chiên, tới Trà Vinh, nơi giao thoa văn hóa đặc sắc giữa Khmer và Hindu.

   

Chùa Hang (Trà Vinh), ngôi cổ tự theo đúng kiến trúc Khmer với cổng vòm trông rất lạ mắt.

   

Phà, thuyền và đò ngang là phương tiện di chuyển tiện dụng nhất để khám phá ba cửa sông Hàm Luông, Cổ Chiên và Cung Hầu.

5. Cửa Định An - Cửa Trần Đề

    

Vượt Cửa Cung Hầu và Định An,về đến Sóc Trăng và đến thăm chợ nổi Ngã Năm, cách thành phố Sóc Trăng khoảng 60 kms về hướng Tây Bắc.

   

   

Ẩm thực phong phú cũng là một nét chấm phá thú vị, khiến cho chuyến hành trình không hề nhàm chán.

   

Chợ nổi Ngã Năm vẫn còn giữ được gần như nguyên vẹn cách mua bán thương hồ rất tự nhiên theo đúng kiểu miền Tay.

   

Bông điên điển, bông súng ăn với cá non, một món ăn dân dã đồng bằng sông Cửu Long.

Cẩm nang và kinh nghiệm không thể bỏ qua:

     Chín cửa sông Cửu Long là một hành trình thú vị, từ Sài Gòn bạn chỉ mất khoảng 2-3 ngày cuối tuần để thực hiện một vòng ngao du. Nhất là trong những tháng nước về (9 - 11) hoặc giáp Tết với đầy ắp tôm cá, sắc màu của các làng hoa Mỏ Cày, đông vui của chợ Ngã Năm...                 

    Các điểm thăm viếng chính  trên hành trình này là: Gò Công, biển Tân Thành, làng hoa Mỏ Cày, dừa Ba Tri, chùa Hang (Trà Vinh), chợ nổi Ngã Năm...

    Những đặc sản độc đáo: cá linh kho, lẩu bông súng, bánh xèo bông điên điển, chuột đồng nướng lu, kẹo dừa, các loại cá khô, xoài cát, mãng cầu dai...

   Y phục gọn nhẹ, mũ rộng vành, mang theo áo mưa, kem chống muỗi. Cần chú ý khi lên xuống thuyền ghe, phà lúc qua sông.

Tuyết Loan sưu tầm