Ca từ vui tươi: “Tò te, ma le đánh đu, thằng cu nhảy dù, cao bồi bắn súng. Chết cha con ma nào đây, làm tao hết hồn, thằn lằn cụt đuôi” từ lâu đã trở thành câu hát gắn liền với ký ức nhiều người Việt.
https://www.youtube.com/watch?
Giai điệu trên khiến nhiều thế hệ trẻ em say mê. Thế nhưng, hẳn bạn cũng chẳng biết ý nghĩa và lịch sử đằng sau giai điệu thiếu nhi này đâu nhỉ? - Đây là một bài hát phổ biến trong dân gian một thời với nhiều lời “chế”. Bài hát này có tên tiếng Pháp là Ce n’est qu’un aurevoir Bonne Année, hoặc Chant des Adieux, có nghĩa là Bài Ca Tạm Biệt, thường được hát khi chia tay nhau sau các buổi sinh hoạt cộng đồng, đặc biệt là xuất hiện trong các buổi tiệc giao thừa của người Pháp.
Ce n'est qu'un aurevoir Bonne Année
https://www.youtube.com/watch?
Chant Des Adieux
https://www.youtube.com/watch?
Do người Pháp mang vào Việt Nam nên nhiều người Việt cứ nghĩ đây là bài hát Pháp. Kỳ thực, bài này gốc gác từ xứ Scotland (Tô Cách Lan) nhưng lại mang rất nhiều cái lạ. Chữ Auld Lang Syne dịch theo từng chữ Scotland ra Anh ngữ là Old Long Since, hay Long Long Ago hoặc In The Days Gone By, được Robert Burns dịch là Times Gone By. Nói theo tiếng Việt, tôi nghĩ thích hợp hơn cả dịch là “Năm xửa, năm xưa”, mà nói theo giọng Nam kỳ xứ Việt là “Hồi nẵm”.
Đây là một bài thơ phổ nhạc theo âm điệu dân ca truyền thống của Scotland, do thi hào kiêm nhạc sĩ tài danh Robert Burns viết năm 1788 và nhanh chóng trở thành giai điệu âm nhạc phổ biến không chỉ ở các nước nói tiếng Anh mà còn nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ khác trên thế giới.
Burns gởi bản nhạc vào Viện Bảo tàng Âm nhạc Scotland với dòng chữ: “Bài hát sau đây, một bài rất cổ, cổ nhất, tôi ghi lại đây từ tiếng hát của một cụ già lớn tuổi nhất vùng ở đồng quê xa xôi của xứ tôi là nước Scotland”.
– Điều lạ thứ nhất là, dù là thiên hạ không biết chút xíu gì về tiếng Scotland, nhưng điệu nhạc của nó bình dị quyến rũ thấm dễ dàng vào tâm trí khiến người ta nghe vài lần là thuộc ngay, có thể nói hát mà không hiểu lời ca nhưng cảm thấy hay.
– Điều lạ thứ hai là bài hát này được phổ biến hầu như khắp hoàn cầu nhưng lại được hát vào những dịp khác nhau.
– Và điều lạ thứ ba là nguyên thủy của bài hát là dùng để “mừng đón” một điều vui mới đến, nhưng về sau nó lại được sử dụng để ngậm ngùi “tiễn đưa” một điều luyến tiếc.
Đại ý của bài Ca dao Scotland này là hai người bạn thân rất lâu không gặp nhau rồi rủ nhau nhậu bia, nhậu rượu, nhưng với điều kiện tiền ai nấy trả. Hai ông cùng lè nhè nhắc lại bao nhiêu chuyện cũ thuở năm xưa năm xửa như: Nào là cùng nhau leo đồi, nào là cùng nhau lội suối…Cứ nhắc xong một kỷ niệm thì họ lại cùng nâng ly nốc cạn. Uống cho đến say thì thôi.
Theo phong tục cổ truyền của xứ Scotland, người dân đã hát bài này vào dịp Giao Thừa Năm Mới hay Hogmanay.
Người phổ biến bài này bằng cách chơi nó vào dịp Giao Thừa Tết Dương Lịch trong những buổi phát thanh thường niên kể từ năm 1929 là Nhạc Trưởng Guy Lombardo
Bài Auld Lang Syne rõ ràng tỏ sự vui mừng gặp lại nhau sau bao nhiêu năm xa cách, nâng ly nhắc lại chuyện xưa. Áp dụng vào tiệc Tất Niên Giao Thừa thì rất đúng, vì đây là dịp sum họp bè bạn. Nhưng khi nó lan truyền ra các xứ khác, thì nó được hát với cách áp dụng rất khác nhau.
* Ở Đài Loan, bài này hát vào dịp sinh viên tốt nghiệp và đám tang, tượng trưng cho sự chấm dứt hay vĩnh biệt.
* Ở Nhật, vài tiệm, siêu thị chơi bản này để nhắc nhở khách hàng giờ đóng cửa.
* Ở Anh Quốc, bài này cử vào lúc bế mạc của Đại Hội thường niên về Mậu Dịch.
* Ở Hàn Quốc, trước khi có bài Quốc Thiều Aegukga (Ái Quốc Ca) hiện nay, thì họ dùng điệu này làm Quốc Thiều với lời tiếng Hàn.
* Ở Ấn Độ, trong Quân Lực xứ này, khi tiễn toán quân Tân Binh tuyển mộ diễn hành rời khán đài, thì bài này cử lên và toán lính phải đi thật chậm.
* Ở Hoa Kỳ, dân chúng vào nửa đêm giao thừa dương lịch thường thức khuya để xem TV Chương Trình đón năm mới ở Quảng Trường Time Square ở New York, chủ đích là coi cảnh dân chúng theo dõi quả cầu tụt xuống theo 12 tiếng chuông đồng hồ, để rồi tưng bừng hát mừng một năm mới bằng bài hát Auld Lang Syne.
* Ở VN, từ trước năm 1945 nhà thơ Thế Lữ đã Việt hóa thành “Bài Ca Tạm Biệt”:
https://www.youtube.com/watch?
Thường dùng để hát vào những lúc kết thúc buổi sinh hoạt tập thể như trại hè hoặc hướng đạo. Và người yêu nghệ thuật vào thời ấy ở nhà đều nhớ đến các sân khấu cải lương ở Việt Nam thường dùng bài này khi chấm dứt chương trình. Nghe đến bài đó thì mọi người đứng dậy ra về.
Giờ đây anh em chúng ta cùng nhau giã từ lòng còn lưu luyến
Cách xa nhưng ta hằng mong rồi đây có ngày còn được gặp nhau.
Nhạc hát thêm:
Cách xa nhưng ta hằng mong giờ đây cách xa thì lòng xao xuyến.
Cách xa nhưng ta hằng mong rồi đây có ngày còn được gặp nhau.
- Bài khác có tính cách vui đùa của trẻ con ở Việt Nam có khi được hát với những lời nhạc như sau:
Tò te, cây me đánh đu, Tarzan nhảy dù, thằn lằn bắn súng. Chết cha con ma nào đây, làm tao hết hồn, thằn lằn cụt đuôi.
Hoặc: Ò e, Rô-be đánh đu, Tạc-răng nhảy dù, Zô-rô bắn súng. Chết cha con ma nào đây, thằng Tây hết hồn,thằn lằn cụt đuôi.
Nhạc hát thêm: Chết cha con ma nhào vô. làm tao ép tim, thằn lằn bắn súng. Chết cha con ma nhào ra, làm tao hú hồn, thằn lằn cụt đuôi.
Một thời, bài hát khá phổ biến trong dân gian. Thế nhưng, nhiều người chẳng biết đến tên bài hát mà chỉ dựa vào câu đầu tiên mà gọi tên. “Tò te ma le đánh đu” là tên được dân gian truyền miệng để gọi theo cách dễ nhớ. Lời ca Việt tếu “Tò te ma le đánh đu” rất đúng âm điệu nguyên thủy vì người Scotland đã dùng cây kèn bagpipe (kèn túi) để thổi.
Ca từ tiếng Anh của bài hát: For auld lang syne, my dear/ For auld lang syne/ We’ll take a cup o’ kindness yet/ For auld lang syne.
(Cho những ngày tươi đẹp cũ, bạn ơi/ Cho những ngày tươi đẹp cũ/ Chúng ta cùng nâng ly vì điều tốt lành/ Cho những ngày tươi đẹp cũ).
Bài hát nhắc nhở chúng ta rằng tất cả những kỷ niệm và những người bạn đều đáng quý. Một năm đã trải qua nhiều chuyện nhưng chỉ cần còn nhớ đến nhau, cùng nâng ly thì tương lai tươi sáng vẫn còn ở phía trước.
Chính ca từ và giai điệu dân gian vui nhộn đã khiến Auld Lang Syne trở thành một bài hát tình cảm, ấm áp và đầy sinh khí năm mới. So sánh với Happy New Year thì bài hát cổ xưa này thích hợp để hát mừng năm mới hơn. Nếu ca khúc quen thuộc Happy New Year của ban nhạc ABBA vang lên mỗi dịp đầu năm ở Việt Nam thì Auld Lang Syne là ca khúc được chọn để thể hiện sự tiễn biệt năm cũ và đón mừng năm mới ở nhiều nơi trên thế giới. Mang một ý nghĩa cao đẹp, bài hát nhắc nhở chúng ta về cách trân trọng những kỷ niệm và bạn bè, cho dù một năm đã trải qua nhiều chuyện nhưng chỉ cần còn nhớ đến nhau. Vì vậy, ngoài Vương quốc Anh, Auld Lang Syne còn rất phổ biến tại nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ khác trên thế giới.
Do độ nổi tiếng, Auld Lang Syne có rất nhiều phiên bản lời, dịch cũng như các ca sĩ. Các phiên bản phổ biến nhất phải kể tới của Jimi Hendrix, Mariah Carey, Aretha Franklin và Billy Preston, The Beach Boys…
Adieu 2020 - Auld Lang Syne by The Choral Scholars of University College Dublin
Auld Lang Syne cũng từng được dùng làm nhạc nền cho bộ phim kinh điển La Valse Dans L’Ombre (Điệu Luân vũ trong bóng mờ) với sự tham gia của minh tinh huyền thoại Vivien Leigh (nổi tiếng trong phim Cuốn theo chiều gió) và tài tử Robert Taylor (Phim đã từng chiếu ở rạp Lê Lợi – Sài Gòn).
Trên thế giới mỗi năm có tới hàng trăm, thậm chí hàng nghìn giọng ca thể hiện lại Auld Lang Syne. Tại Việt Nam, phiên bản ca khúc này được người yêu nhạc nhớ tới là của nhóm Boney M hay của nghệ sĩ saxophone Kenny G.
Không ai có thể nhận định được phiên bản nào là hay nhất, đáng nhớ nhất. Bởi lẽ Auld Lang Syne là bài hát của tất cả mọi người, của khoảnh khắc để ta nhìn lại những năm tháng đã qua và hướng tới năm mới an lành trong niềm hân hoan, bồi hồi.
NVKý tổng hợp
Kim Hạnh chuyển
