Câu Chuyện Về Charles Darwin Và Thuyết Tiến Hoá - Trần Hồng Văn

Charles Darwin (12/2/1809-19/4/1882) là một nhà tự nhiên học người Anh nổi tiếng thế giới, được ví như nhà bác học Albert Einstein với học thuyết về sự tiến hoá của mọi sinh vật trên trái đất và mang danh là học thuyết Darwinism. LÝ thuyết về sự tiến hoá nói lên hai sự kiện căn bản: Nguồn Gốc của Muôn Loài là do sự chọn lọc tự nhiên và Nguồn Gốc của Con Người do sự tiến hoá và biến hoá mà ra. LÝ thuyết của ông đã có ảnh hưởng sâu đậm tới quan niệm khoa học sau này. Ông kết luận là mọi loài trên trái đất đều có nguồn từ một hay vài dạng nguyên thủy. Khi có một dạng của sự sống xuất hiện, sinh vật đó bắt đầu thay đổi và biến hoá theo môi trường chung quanh rồi qua hàng triệu năm, nó không còn hình dạng nguyên thủy nữa, đây là thuyết "tiến hoá và biến hóa". Những loài sống trong môi trường thích hợp sẽ nẩy nở và phát triển trong khi những loài sống ở điều kiện không thích hợp sẽ từ từ bị tuyệt chủng. Khuynh hướng kéo dài trong khoảng thời gian lâu dài và được gọi là thuyết "chọn lọc tự nhiên".

 

Suốt 150 năm qua kể từ khi học thuyết Darwin ra đời, câu hỏi chính yếu về sự thay đổi những đặc tính từng loài sinh vật khi chuyển sang cho thế hệ sau đã được giải toả và các nhà nghiên cứu đã áp dụng triệt để học thuyết này vào môn di truyền học. Dựa vào học thuyết Darwin, hiện nay người ta thấy nguyên do sự thay đổi này thật đơn giản nhưng hậu quả của nó rất căn bản và sâu đậm.

 

Tuổi trẻ và học vấn

 

Cha của Darwin là một y sĩ có một hệ thống y khoa lớn quanh thành phố Luân Đôn, ông nội cũng là một y sĩ, bên ngoại là gia đình kinh doanh thủ công nghệ lớn tại Anh. Ông lớn lên trong một gia đình thượng lưu nên có nhiều phương tiện cho việc tìm hiểu nghiên cứu sau này. Khi được 16 tuổi, ông được cha gửi vào trường y khoa Edinburgh. Suốt hai năm học ở đây, ông chỉ say mê môn động vật học do giáo sư Robert Grant và môn địa chất học do giáo sư Robert Jameson hướng dẫn. Thất vọng về sự thiếu nhiệt tình với ngành y khoa, cha ông gửi ông vào đại học Cambridge vào năm 1827 để theo học môn thần học. Cũng như tại trường Edinburgh, ông không thiết tha với việc học mà chỉ thích đi săn bắn, cưỡi ngựa và các môn thể thao. Tuy nhiên, tại đây ông được người anh họ là William Darwin Fox, một nhà côn trùng học hướng dẫn cách thu thập các loài côn trùng và nhà thảo mộc học cũng là tu sĩ Stevens Henslow khuyến khích ông nghiên cứu môn khoa học tự nhiên.

 

Rời trường Cambridge năm 1831, để chuẩn bị cho những chuyến khảo sát xa xôi sau này, ông theo giáo sư Adam Sedgwich đi khảo sát địa chất vùng bắc xứ Wales trong 3 tuần lễ. Tới tháng 8 năm đó, theo lời khuyến cáo của Henslow, ông xin theo tàu HMS Beagle với tư cách là một nhà tự nhiên học không được trả tiền. Nhiệm vụ của chuyền đi là khảo sát vùng đông và tây bờ biển Nam Mỹ cũng như đặt các trạm đo thời gian và khí hậu tại các đảo trên biển Thái Bình Dương. Thuyền trưởng tàu Beagle là một thanh niên thuộc dòng quý tộc chi hơn Darwin có 4 tuổi. Tới tháng 12 năm 1831, tàu nhổ neo tại Plymouth, chuyến hải hành chỉ dự định trong 2 năm nhưng lại kéo dài suốt 5 năm. Darwin đã ghi chép tỉ mỉ những quan sát, nhận xét cũng như thu thập nhiều mẫu vật về sinh vật và địa chất.

 

Chuyến Hải Hành Trên Tầu Beagle

 

Những năm tháng sống trên lục địa Nam Mỹ và các đảo vùng Galápagos đã trui mài kiến thức của Darwin về khả năng thu thập và quan sát để sau này đúc kết thành lý thuyết của ông.Trên tàu, ông bị say sóng nên thường nằm trên võng và sống nhiều thời gian trên đất liền. Ông sung sướng khi thấy nhiều loài sinh vật kỳ lạ tại vùng nhiệt đới. Ông can đảm sống trong vùng có nhiều kháng chiến quân nổi loạn, cưỡi ngựa với các tay chăn bò tại Á Căn Đình. Ông thú vị với sự nguy hiểm và do tính tò mò, ông chịu đựng được với những bất tiện trong cuộc sống ở đây. Trên tàu, ông nghiên cứu bộ sách "Những Nguyên LÝ về Địa Chất Học" của Charles Lyell mà trước kia ông không tin tưởng. Lyell lý luận là bề mặt trái đất biến đổi dần dần qua thời gian lâu dài với hậu quả liên tục và tích lũy của các hoạt động địa chất, như núi lửa, động đất, xoi mòn và kết tụ. Những sự biến đổi này xẩy ra từ nhiều triệu năm trước mà ngày nay có thể quan sát được. Quan niệm này khác với quan niệm đương thời khi đó, các nhà địa chất học lại cho rằng việc biến đổi bề mặt của trái đất là do kết quả của những biến cố dữ dội xẩy ra trong thời gian ngắn do một lực siêu nhiên tạo ra khiến có thể làm cho những rặng núi mọc lên hay ngập lụt toàn thể hành tinh. Trong những tháng đầu tiên của cuộc hải hành, Darwin đã thay đổi quan niệm và đồng ý với Lyell qua việc quan sát.

 

Tàu Beagle thăm hòn đảo São Tiago trong quần đảo Cape Verde (Tây Phi) do hoả diệm sơn tạo ra. Ông thấy một giải đá trắng chạy dài với chiều cao 45 feet trên mặt biển. Đây là một cấu tạo đã bị hoá vôi và có nhiều vỏ sò, vỏ ốc. Darwin lý luận là dòng phún xuất thạch từ một ngọn núi lửa cổ xưa phun ra tạo ra lớp đá màu trắng rồi cả hòn đảo được đội lên để tạo thành dốc núi trong đó còn những vỏ con sò, con ốc. Ông cũng nhận ra một điều là đảo được thành lập do những hoạt động của núi lửa chứ không phải do một biến cố siêu nhiên thình lình nào đó.

 

Sau đó, chính mắt ông được chứng kiến trận động đất xẩy ra tại Chí Lợi, rồi khi đi qua rặng núi Andes dọc bờ biển phía Tây Nam Mỹ vào năm 1835, ông viết thư cho người chị là ông đã hiểu "đôi điều về sức mạnh của lực, nó có thể tạo ra dãy núi chạy thật dài và cao ngất ngưởng". Ông cũng tìm thấy vỏ sò vỏ ốc ở mãi tận đỉnh núi cao 12.000 feet. Ông lập luận là chặng núi lửa dưới lòng đại dương đã phun ra khối lượng dung nham khổng lồ để lập ra rặng núi Andes qua tiến trình lòng mặt biển được đội lên và rạn nứt. Darwin đã quan sát lục địa Nam Mỹ và kiểm chứng lý luận của Lyell cũng như thu thập những dữ kiện tại đây để viết 3 cuốn sách về địa chất học tại Nam Mỹ. Mặc dù lý thuyết về địa chất học của ông sau này được thay thế bằng thuyết di chuyển của những tấm khổng lồ dưới lòng đất, những điều ông mô tả được viết gửi về cho Henslow và ông này trích dẫn và trình bày trước Hội Triết Học Cambridge và Hội Địa Chất Học Luân Đôn, tiếng tăm của ông được giới khoa học nhắc nhở và thán phục ngay trước khi ông trở về.

 

Nhận xét về địa chất học rất quan trọng cho việc phát triển cho việc nghiên cứu ngành địa chất và khoa học của ông. Nhiều mẫu đá chứa sinh vật đã hóa thạch, rồi câu hỏi được đưa ra: "Động lực nào đã tạo cho loài sinh vật mới thay thế cho loài đã bị tuyệt chủng?" Chuyến hải hành này đã biến đổi Darwin thành một nhà khoa học độc lập và thám hiểm, can đảm chọn một . tưởng ngược lại với tôn giáo mà cả nước ông đang theo, đó là sự đột biến của các loài.

 

Nguồn Gốc Mọi Loài

 

Khi Darwin trở về Anh Quốc năm 1836, ông được các nhà khoa học tiếp đón trọng thể và được chọn vào Hội Địa Chất Học, tới năm 1838 ông được chọn vào Hội Athenaeum, một hội danh giá dành riêng cho những người danh tiếng trong lãnh vực văn học, nghệ thuật và khoa học. Năm 1839, ông được bầu vào Hàn Lâm Viện Hoàng Gia. Tuy vậy, ông sống với hai bộ mặt. Với thế giới bên ngoài, ông bận rộn với những tạp chí nghiên cứu về Địa Chất Học và Lịch Sử Thiên Nhiên cho nhiều quốc gia, chuẩn bị cho những cuốn sách viết về địa chất và giám thị cho việc phân tích và xuất bản cuốn "Động Vật Học Qua Cuộc Hải Hành của Tầu HMS Beagle". Mặt khác, trong đời sống riêng, ông nghiên cứu những bản thảo ghi chép về nguốc gốc mọi loài vật trên trái đất. Ông bí mật gom góp những chứng cớ để đề ra lý thuyết về sự tiến hoá. Tư tưởng của Darwin lúc đó không được coi là cấp tiến mà còn là phạm thượng và nổi loạn nữa.

 

Người dân Anh Quốc thời đó hoàn toàn tin tưởng là Thượng Đế sinh ra muôn loài nên khi trở về nước, Darwin cảm thấy không thoải mái với những điều đó nữa. Khi tới Á Căn Đình, ông thấy loài đà điểu khổng lồ trên các cánh đồng cỏ khác hẳn với giống đà điểu nhỏ con tại Phi Châu, các loài chim và rùa trên đảo Galápagos nằm tại phía tây bờ biển Ecuador lại khác với những loài trên các hòn đảo lân cận. Loài chim yến ông mang về từ đảo Galápagos lại thuộc về một giống khác hẳn với những giống mà ông đã biết. Từ những nhận xét trên, ông không còn tin vào tính cố định ở muôn loài mà nghĩ đến sự đột biến xẩy ra trong tiến trình tiến hóa. Năm 1837, ông giãi bày tâm sự của mình qua cuốn nhật k. là "loài vật thay đổi từ một nơi này sang nơi khác và từ kỷ nguyên này qua kỷ nguyên kia, cũng như tính đấu tranh trong bản năng sinh tồn, những loài nào thích hợp với môi trường sẽ tồn tại, ngược lại thì sẽ bị tiêu diệt và kết quả sẽ có một loài mới ra đời…" Đó là nguyên lý của thuyết chọn lọc tự nhiên. Chính lý thuyết về sự tiến hoá, biến hoá và chọn lọc tự nhiên đã cắt nghĩa được nhiều uẩn khúc trong các môn như cơ thể học so sánh, phôi sinh học, địa chất học, di truyền học cũng như khảo cổ học.

 

Khi ông trở về tới Anh Quốc, nhà điểu học và cũng là một hoạ sĩ John Gould vẽ lại những loài chim mà ông sưu tầm suốt 5 năm trên các hòn đảo mà tầu Beagle đã ghé. Gould nhận ra những khác biệt của loài chim yến. Từ nhận xét của Gould, Darwin bắt đầu hiểu là mỏ của chim yến thay đổi qua các thế hệ hay tùy từng đảo để thích nghi với các loại hạt hay loài côn trùng nơi đó. Hai mươi năm sau, Darwin dùng việc nghiên cứu về loài chim yến để đưa ra lý thuyết tiến hoá cũng như nhấn mạnh về sự chọn lọc tự nhiên. Loài chim yến được các nhà nghiên cứu lưu . vì chúng sinh đẻ nhanh, sống biệt lập trên từng hòn đảo và ít khi rời chỗ ở. Vào năm 1970, hai nhà sinh vật học Peter R. Grant và Rosemary Grant tại đại học Princeton xét nghiệm trên 20.000 loài yến khác nhau và đưa đến kết luận là mỏ và kích thước thân hình chúng thay đổi theo từng thế hệ do hiện tượng El Niño (El Niño là sự thay đổi khí hậu tạm thời tại vùng biển Thái Bình Dương, đặc biệt là vùng chung quanh xích đạo) tới hay đi, nhiệt độ thay đổi từ ẩm ướt ra khô cằn.

 

Lý thuyết về sự tiến hoá không phải là mới mẻ gì, nó đã được nhắc tới qua nhiều tác giả như Erasmus Darwin (1731-1802), ông nội của ông là một y sĩ và cũng là một nhà tự nhiên học hoặc là qua các tác giả người Pháp như nhà tự nhiên học George Buffon (1707-1788), nhà triết học Charles Montesquieu (1689-1755), nhà toán học và triết học Pierre- Louis Maupertui (1698-1759), văn sĩ và triết học Denis Diderot (1713-1784), hoặc gần nhất là nhà sinh vật học người Pháp Jean Lamarck (1744-1829). Chính Lamarck đã đưa ra giả thuyết nguồn gốc con người là do từ một đơn bào tiến hoá ra. Tuy vậy, không một tác giả nào đưa ra được một động lực hay một chứng cớ thuyết phục cho giả thuyết trên.

 

 

Vào năm 1842, Darwin đã có đủ dữ kiện để viết về lý thuyết tiến hoá và tới năm 1844, lần đầu tiên ông đưa bản thảo cho người bạn coi, đó là nhà sinh vật học Dalton Hooker. Suốt một thập niên sau đó, ông chú tâm khảo cứu và viết về sự tiến hoá của loài hào nhưng tránh né kết luận đó là kết quả của tiến trình chọn lọc tự nhiên. Lúc này không khí trong môi trường khoa học tại Anh Quốc đã có phần cởi mở hơn, người ta đã thoải mái thảo luận về đề tài tiến hoá tại nơi công cộng, tuy vậy Darwin vẫn chưa dám công bố công trình nghiên cứu của mình mà phải đợi cho tới thời gian chín mùi. Cho mãi tới năm 1858, ông nhận được một bài khảo cứu của nhà tự nhiên học Alfred Russel Wallace đang làm việc tại Malay Archipelago (quần đảo nằm giữa đông nam Á Châu và Úc Chãu) một bài tóm lược những công trình nghiên cứu giống như ông đã làm suốt 20 năm qua, việc này đã khuyến khích ông mạnh dạn hơn. Sợ những công trình khảo cứu suốt đời của mình bị kẻ khác tước đoạt mất, với sự giúp đỡ của một số bạn như Lyell, Hooker, T.H. Huxley, bài khảo luận của ông cùng Wallace được đọc trước Hội Đồng Khoa Học tại Luân Đôn vào ngày 1.7.1858, sau đó tập khảo luận về "Nguồn Gốc Muôn Loài Qua Tiến Trình Chọn Lọc Tự Nhiên" được xuất bản vào ngày 24.11.1859. Khi tập khảo luận này vừa được xuất bản thì bán hết lập tức, cho đến năm 1872 tập khảo luận trên phải tái bản 6 lần nữa. Thuyết tiến hoá và biến hoá của ông được các nhà khoa học chấp nhận nhanh chóng ngoại trừ lớp giáo sĩ. Chính Thomas Henry Huxley, một nhà thảo mộc học viết bào khảo luận "Chứng Cớ về Vị Trí Của Con Người Trong Thiên Nhiên" trong đó ông dựa vào thuyết tiến hoá của Darwin mà kết luận con người là hậu duệ của một loài vượn. Vào tháng 6 năm 1860 trong cuộc họp của Hội Khoa Học Cấp Tiến Anh Quốc, T.H. Huxley gặp Đức Giám Mục địa hạt Oxford là Samuel Wilberforce. Đức Giám Mục hỏi thẳng Huxley:

- Như vậy tổ tiên của ông là con cháu của loài khỉ à?

Huxley trả lời:

- Tôi không xấu hổ là con cháu loài khỉ nhưng lại xấu hổ khi người ta dùng tài hùng biện để giúp cho sự dối trá.

 

Sau đó Darwin làm rõ lý thuyết về nguồn gốc muôn loài bằng 3 cuốn sách. Quan niệm về thuyết tiến hoá được các nhà khoa học chấp nhận nhanh chóng, tuy vậy thuyết chọn lọc tự nhiên lại chậm chạp hơn nhiều, phải đến thập niên 1930-1940 mọi người mới công nhận là đúng. Vài năm sau khi trở về từ chuyến nghiên cứu tại Nam Mỹ, ông cưới người em họ rồi tới năm 1842, gia đình chuyển về sống tại Kent, một ngôi làng cách xa Luân Đôn 16 km, ở đây ông chuyên chú nghiên cứu về sự tiến hoá và biến hoá của các loài hoa. Như vậy ông chuyển việc nghiên cứu từ địa chất sang động vật rồi thực vật. Ông mất tại ngôi nhà riêng vào ngày 19 tháng 4 năm 1882. Quốc Hội Anh đã làm lễ an táng trọng thể cho ông.

 

Lý thuyết về sự tiến hoá của Darwin có tầm vóc quan trọng tương tự như các lý thuyết hiện đại như thuyết tương đối, thuyết vật lý lượng tử cũng như những cấu trúc căn bản khoa học khác. Trước đó, Nicolaus Copernicus (19.2.1473- 24.5.1543), nhà toán học và thiên văn học Hoà Lan đã bác bỏ quan niệm là trái đất là trung tâm của vũ trụ, quan niệm này đã ngự trị lòng tin của nhân loại suốt trên 16 thế kỷ, khi ông cho là trái đất chỉ là một hành tinh quay quanh mặt trời. Lý thuyết vĩ đại này đã dẫn tới những khám phá mới của Galileo, Kepler, Descartes và Newton sau này. Lý thuyết tiến hoá của Darwin đã phá bỏ quan miệm cho là con người là trung tâm của thế giới thiên nhiên. Giáo sư môn sinh vật học tại ĐH University of California tại Irvine là Francisco J. Ayala viết năm 2007: "Darwin đã tiếp nối công trình của Copernicus qua môn sinh học với ý niệm: thiên nhiên là một hệ thống trong đó vật chất biến đổi theo một trật tự mà con người có thể cắt nghĩa được chứ không phải dựa vào niềm tin siêu nhiên".

 

Học Hỏi từ Thiên Nhiên

 

Giống như Albert Einstein và vài vĩ nhân khác, Darwin đã đi theo bước đường riêng của mình. Không có dấu hiệu nào chứng tỏ khả năng thiên bẩm về học vấn. Do sinh trưởng trong một gia đình giầu có, cậu thanh niên trẻ Darwin chỉ là một học sinh trung bình và chán ghét chế độ giáo dục cổ điển (Einstein cũng là một cậu thanh niên nổi loạn và là một sinh viên học hết trường này lại đổi qua trường khác). Bị ép buộc nghe theo lời cha theo ngành y khoa, Darwin đã phản ứng lại bằng cách cắt đứt một tử thi và chẳng bao giờ theo đuổi hết ngành này, ngược lại khi đi săn cậu lại xót xa phải giết chim hay những con thú nhỏ. Người cha lại bắt buộc Darwin ghi danh vào đại học Cambridge để học môn thần học, nhưng cậu lại nhẩy lên tầu Beagle để làm một chuyến hải hành trong 5 năm và Darwin đã ghi lại: "Đây là một cuộc huấn luyện thực tế nhất và được học hỏi những điều bổ ích nhất".

 

Những sự kiện quan trọng thu thập được rất nhiều, bao gồm những loài động vật và thực vật tại vùng nhiệt đới Ba Tây và những động vật hoá thạch mà ông thu thập được tại vùng cách thủ đô Ba Tây 400 dặm. Chính những mẫu vật này đã đưa đến kết luận về sự tuyệt chủng của sinh vật trên trái đất. Sống cùng với những người chăn bò tại Á Căn Đình trong những đồng cỏ hoang dại mênh mông, cảnh tượng họ săn giết những thổ dân đã dạy cho ông biết về thú tính man dợ của người cổ đại. Năm tuần lễ sống trên quần đảo Galápagos đã làm ông suy nghĩ về sự liên hệ giữa các loài rùa và các loài chim tại đây với các vùng đảo lân cận, và ông suy nghĩ về việc chúng có cùng chung một tổ tiên.

 

Trên biển, ông đọc hết hai cuốn sách "Những Nguyên Lý về Địa Chất Học" của Charles Lyell. Lyell đã bác bỏ tư tưởng đang thịnh hành lúc đó cho rằng những thảm hoạ xẩy đến do một lực siêu nhiên tạo ra một cách thình lình và dữ dội. Lyell cho rằng những hoạt động của thiên nhiên như soi mòn, kết tụ và núi lửa xẩy ra trong quá khứ và vẫn tiếp diễn tới hiện tại đã mang lại cho trái đất có bộ mặt như ngày nay. Mẫu hải sinh vật hoá thạch cổ xưa trên đỉnh rặng núi Andes cao 7.000 feet đã chứng minh lập luận của Lyell là đúng.

 

Darwin không lường được chuyến hải hành dài 57 tháng của ông đã thay đổi hẳn môn sinh vật học của nhân loại, tương tự như những bài khoa học của Einstein đăng vào năm 1905 về thuyết tương đối và chuyển động Brownian. Những dữ liệu thu thập được ông ghi lại trong 368 trang về động vật học, 1.383 trang về địa chất học, 770 trang nhật ký, thêm vào đó là 1.529 mẫu sinh vật giữ trong chai đựng cồn và 3.907 mẫu khô, chưa kể đến những con rùa bắt được tại đảo Galápagos là một kho tàng quý giá mà đến nay các nhà khoa học vẫn còn sử dụng.

 

Khi Darwin trở về Anh Quốc vào tháng 10 năm 1836, những lá thư của ông viết cộng thêm vài mẫu vật được luân chuyển đến các nhà khoa học và ông được họ công nhận là đồng nghiệp, điều này đã làm cho ý muốn của người cha muốn ông trở thành một giáo sĩ bị dẹp bỏ.

 

Thuyết Darwin ngày nay

 

Qua lịch sử về các lý thuyết khoa học, phần lớn những ý tưởng mới thường phức tạp, huyền hoặc hay khó hiểu, tuy vậy thuyết tiến hoá và chọn lọc tự nhiên thì lại đơn giản và dễ hiểu: một vài sinh vật thích ứng với điều kiện môi trường chung quanh hơn những sinh vật khác thì dòng dõi của chúng ngày một phát triển, nói cách khác là chính môi sinh đã chọn lọc loại sinh vật này. Khi những điều kiện trong môi trường đó thay đổi, sinh vật sống trong đó cũng phải thay đổi theo để thích ứng với điều kiện mới, loài nào thích ứng được sẽ tồn tại và phát triển, loài nào không thích ứng được sẽ bị tiêu diệt. Mặc dù đơn giản như vậy và tuy lý thuyết tiến hoá được các nhà khoa học mau chóng chấp nhận nhưng thuyết chọn lọc tự nhiên này phải trải qua một quãng thời gian lâu dài, sau nhiều thập niên với những thí nghiệm kiểm chứng, sang đến thế kỷ thứ 20 mới được các nhà nghiên cứu công nhận và áp dụng rộng rãi vào nhiều ngành trong đời sống Những nghiên cứu hiện nay chứng tỏ sự chọn lọc tự nhiên là do kết quả hiện tượng đột biến trong di thể và hiện tượng này xẩy ra rất bình thường của các loài để thích ứng sự thay đổi của môi trường chung quanh. Khi nghiên cứu về tính di truyền trong thảo mộc người ta thấy sự thay đổi nhỏ trong một di thể đôi khi có một hậu quả lớn trong việc thích ứng giữa các loài.

 

Vào năm 1953, James D. Watson và Francis Crick tại đại học Cambridge, Luân Đôn, đã khám phá ra cấu trúc của DNA (hình dưới), nhờ đó công việc nghiên cứu về sự tiến hoá về ngành sinh học phân tử và tế bào có những bước tiến vượt bực. Đến giữa thập niên 2000 nhiều cuộc nghiên cứu phân tích về di truyền làm sáng tỏ sự tiến hoá của loài người kể từ nhiều triệu năm về trước.

 

 

 

Một ví dụ đơn giản về thuyết tiến hoá với hiện tượng chọn lọc tự nhiên dựa vào thí nghiệm trên loài vi trùng vì đời sống của chúng ngắn và người ta có thể quan sát được nhiều thế hệ của chúng. Cùng một loài vi trùng nhưng có 2 loại: loại vi trùng 1 chỉ sinh sản ra loại 1 và loại 2 chỉ sinh ra loại 2. Bây giờ ta tạo ra một sự biến đổi trong môi trường bằng cách bơm vào một loại thuốc kháng sinh. Loại vi trùng 1 có thể chống lại nhưng loại 2 lại không thể. Như vậy trong môi trường mới, loại 1 thích ứng được và tiếp tục sinh sôi nẩy nở trong khi loại 2 bị tiêu diệt. Hai giáo sư tại đại học Texas là K. Kichler Holder và James J. Bull làm một thí nghiệm trên 2 loại siêu vi trùng rất giống nhau, cả 2 loại này đều có nhiệm vụ tiêu diệt vi trùng E. Coli trong ruột. Khi tăng nhiệt độ môi trường lên cao thì cả 2 đều thích ứng nhanh chóng môi trường mới ngay từ đầu. Hai tác giả nhận thấy là có sự đột biến trong DNA của 2 loại siêu vi trùng này để thích ứng với điều kiện sinh sống mới.

 

Chắn chắn là Darwin không ngờ lý thuyết tiến hoá của mình đưa đến hậu quả to lớn trong việc áp dụng triệt để vào các lãnh vực trong đời sống hiện nay. Ví dụ như trong việc điều tra tội ác của cơ quan an ninh, trong ngành y khoa, y tế công cộng, và ngay trong ngành điện toán nữa.

 

• Trong ngành an ninh: Vào thập niên 1980, các nhà di truyền học chứng minh là vài vùng tại DNA con người tiến hoá rất nhanh, yếu tố di truyền này được áp dụng để nhận diện một cá nhân nào đó, giống như dấu tay. Chính yếu tố này được áp dụng để nhận diện huyết thống cha con. Phòng điều tra dựa vào yếu tố di truyền là một chứng cớ liên hệ giữa nghi phạm vói chứng cớ tại hiện trường, ví dụ như một sợi tóc, tế bào môi để lại trên lon bia, nước miếng hay mẩu thuốc lá, chưa nói đến mẫu tinh dịch, máu hay nước tiểu. Trong khoảng 10 năm kể từ 1989 tới 2009, 220 tội phạm tại Mỹ, phần lớn bị cáo buộc phạm tội hiếp dâm, một số bị kết án tử hình, được tha bổng vì kết quả cuộc điều tra lại cho biết họ vô tội vì yếu tố di truyền của nghi phạm không trùng hợp với chứng cớ tại hiện trường. Phim CSI chiếu hàng ngày trên TV tả cảnh những nhân viên an ninh áp dụng việc phân tích sự tiến hoá vào việc điều tra, như là những di thể đã liên hệ như thế nào và từ đó họ xác định được những dữ kiện do những chứng cớ mà DNA mang lại.

 

• Giống như điều tra tội ác, đối phó với những bệnh lây lan là một phần trong đời sống chúng ta. Các loại siêu vi trùng, vi trùng, nấm và thú vật cùng tiến hoá với con người. Hiểu được động lực cho sự tiến hoá qua sự đột biến và chọn lọc tự nhiên đưa đến việc thay đổi tận cội nguồn khiến ta có thể hiểu được mối liên hện xa giữa các loài vi trùng kháng lại thuốc, các nhà sinh học mới có thể chế ra loại thuốc mới ngăn cản sự sinh sản của chúng được. Việc chế tạo ra các loại thuốc ngừa là một thành công to lớn cho việc áp dụng thuyết tiến hoá vào trong lãnh vực y học, điển hình là việc tìm ra thuốc ngừa bệnh ung thư gan loại C.

 

Dịch cúm giết người hàng loạt vào đầu thế kỷ 20 đưa đến kết quả là loài chim hoang là chủ và giống heo nuôi là con vật trung gian mang siêu vi trùng lây lan này tới cho con người. Dịch cúm gà xẩy ra mới đây là do siêu vi trùng influenza A H5N1 không phải chỉ do gà đưa bệnh mà còn do loài chim hoang dã nữa. Khi hiểu được lịch sử tiến hoá cũng như những khám phá qua việc phân tích những mẫu DNA, các nhà khoa học mới khuyến cáo nhà cầm quyền Hồng Kông ra lệnh giết tất cả gia cầm vào năm 1997, do đó đã tránh được nạn dịch lớn xẩy ra do H5N1 còn gọi là cúm gà xẩy đến cho con người.

 

• Các nhà khoa học điện toán sử dụng các nguyên lý trong thuyết tiến hoá để áp dụng vào các lãnh vực khác, tìm kiếm giải pháp tốt nhất cho những vấn đề phức tạp, bao gồm kiểm soát không lưu, dự báo thời tiết, thiết kế cầu cống, hệ thống mạch điện tử và hệ thống kiểm soát robot …

 

Kết Luận

 

Ngay sau khi cuốn sách đầu tiên của Darwin xuất bản, thuyết tiến hoá và chọn lọc tự nhiên được bàn cãi sâu rộng trong nhóm các nhà khoa học và tu sĩ. Mặc dù được một số nhà khoa học bênh vực, nhiều người khác vẫn dè dặt không dám công nhận mà phải đợi tới năm 1902 khi di thể (genes) được tìm thấy. Cho đến nay, khi DNA đã được khám phá ra thì đa số các nhà khoa học mới công nhận thuyết của Darwin là đúng.

 

Trái với . kiến của đa số, Darwin không "khám phá" ra hiện tượng tiến hoá của muôn loài mà chỉ khám phá ra động lực để giảng nghĩa sự tiến hoá xẩy ra như thế nào thôi. Những điểm quan trọng trong thuyết tiến hoá là: muôn loài có chung một (hay vài) nguồn gốc rồi trải qua tiến trình tiến hoá, biến hoá trong tiến trình sự chọn lọc tự nhiên.

 

Ngày 12 tháng 2 năm 1809 là một ngày đáng ghi nhớ trong lịch sử. Không những Charles Darwin mà tổng thống Abraham Lincoln cũng sinh vào ngày này. Hai vĩ nhân này có chung những điểm giống nhau: cả hai bà mẹ chết khi hai ông còn bé, cả hai đều có con chết ngay khi còn nhỏ, cả hai đều kịch liệt chống đối chế độ nô lệ và quan trọng hơn cả là cả hai đều thay đổi bộ mặt thế giới bằng những công trình của mình và đã trui mài tương lai nhân loại ■

Trần Hồng Văn

Tài liệu tham khảo

1- Stix, Gary. Darwin’s Living Legacy. January 2009. Scientific American.

2- Holder, K.K. và Bull J.J. Profiles of Adaptation in Two Similar Viruses. 2001. Academic Research.

3- Kingsley, David M. From Atoms to Traits. 2009. Scientific American.

4- Mindell, David P. The Evolution World: Evolution Every Day. 2006. Harvard University Press.

5- H. Allen Orr. Testing Natural Selection. January 2009. Scientific American.

và nhiều tài liệu khác.

Posted by NGUYỆT-SAN VIỆT-NAM at 11:28

Chiếc Bong Bóng Bay

 

05 Tháng Tư

Câu chuyện được thuật lại xảy ra tại vùng Nam Italia, nơi dân chúng không được sung túc cho lắm, so với những vùng khác. Câu chuyện trên mang tựa đề là : "Chiếc bong bóng bay màu hồng".

Chiếc bong bóng này là kết quả của sự góp nhặt và tiết kiệm từng xu của Beppo, một em bé lên tám. Hôm ấy, trong lúc các trẻ đồng tuổi cắp sách đến trường, Beppo chốn học, chạy nhanh lên ngọn đồi để thả chiếc bong bóng màu hồng bay lên không trung. Cùng với chiếc bong bóng, Beppo cẩn thận cột bức thư nó đã nắn nót viết từng chữ như sau: "Chúa ơi, vài tuần nữa con sẽ có một đứa em. Gia đình con đã có sáu anh em, nhưng cha mẹ con nghèo lắm. Nhà cửa chật chội và không có đủ giường chiếu, nên chúng con phải ngủ chung ba đứa một giường. Lần này con không xin gì cho con, nhưng con xin Chúa cho đứa em sắp sinh của chúng con một ít quần áo và tã, quần áo xài rồi cũng được. Nhà con ở làng Arcol miền Nam nước Italia. Con tên là Beppo Sala".

Sau khi thả chiếc bong bóng hồng mang bức tâm thư lên trời, Beppo đứng ngước mắt nhìn lên trời mãi đến khi chiếc bong bóng mất hút trong đám mây, nó mới thơ thẩn đi về nhà.

Những ngày sau đó là những ngày tháng hồi hộp nhất đời của Beppo. Nhưng nó vẫn tiếp tục hy vọng và cầu nghuyện. Sáu ngày nặng nề trôi qua, nhưng một buổi kia, lúc đang chơi với các trẻ khác cùng xóm, Beppo thấy người giao bưu phẩm mang vào nhà một thùng quà. Nó hồ hởi chạy nhanh về và nghe cha nó đang lớn tiếng cãi vã với nhân viên bưu điện: "Chắc anh lầm rồi, tôi đâu có quen ai ở thành Rovigo. vả lại chúng tôi đào đâu ra tiền để mua quà cáp". Người giao bưu phẩm phân trần: "Món hàng đề tên và địa chỉ nhà ông, nếu không phải gửi cho ông thì còn gửi cho ai nữa? Ông nhận nhanh lên, tôi còn phải đi giao nhiều món hàng nữa chứ có phải chỉ có thùng này thôi đâu". Cha của Beppo trả lời: "Thôi đi ông ơi, nhận hàng không phải của mình để rồi sau đó mang họa, làm gì có tiền mà bồi thường".

Thấy câu chuyện dai dẳng, Beppo bạo phổi nói xen vào: "Thì cha cứ mở ra xem thử, nếu không phải là của mình thì mình gói trả lại".
Thùng đồ được mở ra, thấy toàn đồ cho trẻ sơ sinh.Nào tã, nào những chiếc áo nhỏ tí ti, nào băng rốn.Người gửi không quên gói vào hai hộp phấn và một lố những chiếc kim tây. Mắt của mẹ Beppo bừng sáng lên.Beppo cảm thấy vui như ngày tết, vui nhất là người gửi đồ không đề địa chỉ nên không thể gửi trả lại. Nó chạy nhanh ra ngọn đồi, nơi nó thả chiếc bong bóng màu hồng sáu ngày trước đây. Ðến nơi nó ngước mắt nhìn trời, miệng thì thầm: "Chúa ơi, con cám ơn Chúa".

Tuổi trẻ thường được gọi là tuổi thơ, mà nói đến thơ là nói đến mộng. Trẻ thơ thường có những mơ ước đơn sơ: mong bắt được nhiều dế, mơ con diều mình đang thả được bay cao, mong cho mình khéo tay ăn được nhiều đạn trong cuộc chơi bi, mơ đội banh mình được thắng trong cuộc đá bóng sắp tới. Nhưng đã có những mái đầu xanh đã bắt đầu lo lắng cho cha mẹ, cho anh chị em như trong trường hợp của em bé mới lên tám tuổi Beppo.
Theo cha Michel Bonnet, đã từng truyền giáo tại Nhật bản và nay đang làm cho phong trào quốc tế đặc trách mục vụ cho trẻ em, thì tại Á Châu, số trẻ emvì hoàn cảnh gia đình hay xã hội bắt buộc phải làm những công việc nặng nhọc vượt qua tuổi của chúng nhiều hơn là số trẻ em được cắp sách đến trường.

Cũng theo cha Bonnet, đã đến lúc các tín hữu phải đọc dòng Phúc Âm mà mọi người đều thuộc nằm lòng, nhưng với cái nhìn khác: "Hãy để các trẻ nhỏ đến cùng Ta, chớ ngăn cản chúng, vì Nước Trời thuộc về những kẻ giống như chúng".

Và cha Bonnet đề nghị: câu Phúc Âm trên tạo dịp cho chúng ta thấy Chúa Giêsu trong những trẻ con bị cưỡng bách phải làm việc nặng nhọc. Qua các em, Chúa Giêsu cũng nói với chúng ta: "Hãy đến và theo Ta".

Chén cơm trong ngày

Phép Lạ Đức Mẹ...

Đức Mẹ Hằng Cứu Giúp

Hãy tin tưởng Mẹ Maria
Tôi vốn là một người ngoại giáo , đã trở về với Chúa được hơn 8 năm nay là nhờ hồng ân của Đức Mẹ Maria. Ngày ấy, thằng con trai duy nhất của tôi bị ung thư máu và xuất huyết não nặng, nằm bệnh viện hơn một tháng mà bệnh không thuyên giảm, tình hình ngày một xấu đi. Và cuối cùng các bác sĩ đành bó tay cho về. Lòng tôi quặn đau, ruột gan tơi bời, tôi chết lặng mang con ra xe mà không cầm được nước mắt. Chồng tôi phờ phạc cả người , thẫn thờ như người mất trí …
 
Ngồi trên xe tôi bỗng để ý trước mặt tôi; một tấm ảnh Đức Mẹ của người Công Giáo, dán trên cửa kính xe với dòng chữ bên dưới tấm ảnh đập vào mắt tôi thật rõ: “ Hãy tin tưởng vào Mẹ Maria, bạn sẽ thấy phép lạ là gì .” Sau này tôi được biết, đó là tấm ảnh Đức Mẹ Phù Hộ các Giáo Hữu , Đức Mẹ bế trên tay Chúa Giêsu, đầu Chúa và Mẹ đều đội triều thiên rất đẹp; và lời nói trên là của Thánh Don Bosco , một vị Thánh sống rất đẹp lòng Đức Mẹ.
 
Như người chết đuối vớ được phao, tôi mừng rỡ nhìn thật sâu thật lâu vào tấm ảnh với một lòng cậy trông, đặt hết tin tưởng vào Mẹ, qua lời người đã viết bên dưới bức ảnh. Tôi thưa với Đức Mẹ: “Thưa Bà, con là người ngoại đạo, con xin bà cứu chữa con của con. Con chỉ có một đứa con trai duy nhất, con con bị bệnh nặng, các bác sĩ đã chê và cho về, con biết chỉ có Bà mới cứu được con con khỏi tay tử thần. Bà ơi, con đặt hết lòng tin tưởng vào Bà, con van xin Bà cứu chữa con của con.”
 
Lòng tôi thì hết sức van vái, trong khi miệng tôi lẩm nhẩm kêu nài, vừa cầu xin tôi vừa nhìn lên bức ảnh với những dòng nước mắt chảy dài. Con tôi nằm trên tay, thằng bé chưa đầy mười tuổi đầu, mặt xanh nhợt, người mềm như sợi bún, nằm im như một xác chết vô hồn. Nhìn con rồi nhìn người đàn bà bế đứa trẻ trong bức ảnh, tôi nhủ thầm: “Bà ơi ! Bà đã từng làm Mẹ, Bà cũng có con, Bà thấu rõ nỗi đau khổ của người mẹ đang cay đắng khổ sở thế nào khi mất đứa con! Xin Bà lấy lòng từ bi thân mẫu cứu sống con tôi. Tôi xin hứa với Bà nếu con tôi sống, gia đình tôi sẽ xin theo Đạo. Và dù chỉ có một đứa con trai duy nhất , tôi cũng xin dâng nó cho các Ngài , để suốt đời nó được phụng sự các Ngài …”
Xe chạy đường dài , mệt mỏi với những đêm thức nuôi con bệnh, tôi mệt mỏi thiếp đi khi lòng trí vẫn mơ màng cầu xin ơn cứu tử .. . Đang thiu - thiu ngủ mê ngủ mệt, tôi nghe tiếng động trở mình của con tôi, mở mắt ra, tôi thấy tay chân cháu quờ quạng như muốn nói điều gì, mắt nó mở to nhìn tôi thật lâu, rồi tự dưng nó nhoẻn miệng cười . Trời ơi ! Thế này là thế nào ? Tôi muốn hét lên : Con tôi tỉnh rồi !   Ôi tôi mừng quá ! Tôi sung sướng quá …   
Tôi lặng người líu lưỡi gọi ba nó ngồi trên băng trước. Vội vàng, anh lao người xuống quì cạnh con, gục đầu trên thằng bé, cảm động đến tràn trề nước mắt… Thì ra anh cũng nhìn thấy tấm ảnh và cũng đã có những lời cầu xin tha thiết với Đức Mẹ như tôi. Nhìn con nằm im, gương mặt thoải mái dễ chịu, không tỏ vẻ đau đớn như những ngày trước, tuy cháu còn mệt và chúng tôi hỏi gì cháu cũng chỉ mỉm cười mà không nói. Bác tài xế nghe sự tình cũng xúc động rơi nước mắt đến nỗi bác phải ngừng xe lại, và thầm thĩ cầu nguyện để cảm ơn Bà đã cứu sống con tôi…
Rồi xe chạy một lát về tới nhà. Cháu tỏ ý muốn được ngồi dậy, xuống xe một cách yếu ớt đi vào nhà. Tôi và ba cháu chẳng hiểu sự việc làm sao, nhưng lòng đầy tin tưởng rằng chính Bà trong ảnh đã cứu con mình… Dìu cháu từng bước đi vào nhà mà tôi cứ như người trong mơ .. .  
Về đến nhà , qua một tuần lễ ăn uống nghỉ ngơi lấy sức, cháu đã trở lại bình thường như không có bệnh gì. Tôi không cho cháu uống thêm thuốc bệnh, nhưng có cắt thêm thuốc bổ để cháu mau lại sức.
Sau đó một thời gian, tôi đưa cháu đi kiểm tra lại sức khỏe, qua siêu âm thử máu và làm các xét nghiệm, thì các bác sĩ vô cùng ngạc nhiên, vì không còn phát hiện ra mầm mống một chút gì của căn bệnh nan y này nữa. Họ bảo gia đình tôi: "Đây là một trường hợp hiếm có mà khoa học không thể giải thích được.”
Có một bác sĩ Công Giáo sau khi nghe tôi kể, đã bảo tôi nên đi xin lễ tạ ơn ở một Nhà Thờ nào đó. Và tôi đến đã xin các Cha ở DCCT dâng lễ tạ ơn vì con tôi được khỏi bệnh.
 
Qua sự việc này , gia đình tôi biết chắc chắn có bàn tay của Đức Mẹ đã thực hiện quyền phép của người, để cứu giúp những ai đặt hết lòng cậy trông, tin tưởng nơi Ngài khi gặp nguy khốn. Bằng chứng là Ngài đã chữa lành con tôi.
Để tỏ lòng cảm tạ ân nhân, tôi xin chủ xe tấm ảnh để hằng ngày được nhìn thấy và cầu nguyện với Ngài. Ông lái xe thật là người tốt, sẵn sàng biếu ngay. Ngoài vợ chồng tôi, ông là người được chứng kiến phép lạ đầu tiên, rồi cũng chính ông sau này đã lo liệu mọi sự, giúp đỡ chúng tôi trở thành người Công Giáo.
 
Thưa các bạn , suốt từ ngày tôi trở lại đạo Công Giáo đến giờ, tôi thấy mình luôn vui , sống có hy vọng, sống có ích, biết quan tâm giúp đỡ những người chung quanh, thay vì sống thờ - ơ chỉ biết có mình… Tôi cũng cùng sinh hoạt với các bà các chị trong hội đoàn của Giáo Xứ. Ở lối xóm lại biết chia sẻ cho nhau niềm vui nỗi buồn, mỗi tuần cùng đến nhà nhau đọc kinh liên gia. Tôi thấy cuộc sống gia đình chúng tôi rất có ý nghĩa, không còn nhàm chán như trước .. .  
Trong gia đình vợ chồng con cái biết yêu thương kính trọng nhau, nhờ được học hỏi để biết cầu nguyện và suy gẫm Lời Chúa. Con trai tôi cũng biết vâng lời cha mẹ, chăm chỉ ngoan ngoãn học hành, lại thường xuyên sinh hoạt Giáo Lý trong Nhà Dòng của các cha Don Bosco. Và được sự đồng ý như lời hứa của tôi với Đức Mẹ, cháu rất ước ao mong mỏi được dâng mình vào Nhà Chúa để lo việc phụng thờ Ngài .. .    
Vâng ! Lạy Chúa, cuộc đời còn lại của con xin được là một bài ca cảm tạ hồng ân vì những ơn lành của Chúa và Mẹ đã ban cho gia đình con, và sẽ là suối nguồn hạnh phúc mà Ngài tiếp tục ban cho chúng con mãi - mãi muôn đời. Amen. Amen… Tạ ơn Chúa …  

THANH ANH NHÀN

Ngồi nhiều và sức khỏe

“Ngồi đồng” làm việc thường xuyên dễ ảnh hưởng xấu cho sức khỏe - Ảnh: Shutterstock

A. Nhiều nguy cơ khó lường vì ngồi nhiều.

Hầu như chúng ta đều biết ngồi quá lâu không hề tốt. Nhưng chính xác điều gì diễn ra trong cơ thể khi ngồi suốt 8 tiếng mỗi ngày hoặc lâu hơn?

Thói quen ngồi liên tục một chỗ trong thời gian dài gây tổn thương các cơ quan trong cơ thể, làm suy yếu chức năng các cơ và là nguyên nhân cho nhiều vấn đề về cột sống. Các chuyên gia trên tờ Washington Post đã mô tả chi tiết một loạt vấn đề do ngồi liên tục nhiều giờ và một số lời khuyên giúp mọi người cải thiện sức khỏe.

1. Tổn thương cơ quan bên trong cơ thể.

Bệnh tim

Khi ngồi lâu, các cơ ít đốt cháy mỡ và tốc độ lưu thông máu chậm hơn khiến các axit béo dễ làm tắc nghẽn tim. Tình trạng này kéo dài gây cao huyết áp, tăng nồng độ cholesterol trong máu.

Theo các chuyên gia, những người càng ít vận động với “thời gian tĩnh” càng nhiều có nguy cơ mắc bệnh tim cao hơn gấp 2 lần những người năng vận động. 

Tụy hoạt động quá mức

Tụy có nhiệm vụ sản sinh insulin, hormone giúp tế bào lấy glucozo từ máu và sử dụng để sinh năng lượng. Tuy nhiên, tế bào trong các cơ ở trạng thái không vận động không phản ứng với insulin khiến tụy tiếp tục tiết ra nhiều hormone nữa. Đây là nguyên nhân gây tiểu đường và một số bệnh khác.

Điều nguy hiểm là sự suy giảm phản ứng với insulin xảy ra chỉ sau 1 ngày ngồi liên tục, theo kết quả một nghiên cứu năm 2011.

Ung thư ruột kết

Nhiều nghiên cứu cho thấy sự liên quan giữa ngồi lâu với sự gia tăng nguy cơ ung thư ruột, ung thư vú và nội mạc tử cung. Các nhà khoa học vẫn chưa lý giải đầy đủ cho vấn đề này, nhưng đã có nhiều giả thiết được đưa ra. Giả thiết thứ nhất cho rằng insulin dư thừa kích thích sự phát triển của các tế bào có hại. Còn theo một lập luận khác, vận động thường xuyên sẽ đẩy mạnh hoạt động của các chất chống oxy hóa tự nhiên giúp ngăn ngừa quá trình phá hủy tế bào và các gốc tự do, tác nhân tiềm ẩn gây ung thư.

2. Thoái hóa cơ

Chùng cơ bụng

Khi đứng, di chuyển hay thậm chí ngồi ngay ngắn, cơ bụng căng ra và giữ cho dáng người thẳng. Ngồi sai tư thế không những làm căng cơ lưng mà còn khiến cơ bụng bị suy yếu gây cong vẹo cột sống.

Hông thiếu linh hoạt

Những người ngồi quá nhiều hiếm khi có cơ hội vận động để cơ hông phát triển. Do vậy, hông ngày càng kém linh hoạt. Đây là nguyên nhân hạn chế khả năng di chuyển và độ dài sải chân.

Nghiên cứu khoa học cũng chứng minh rằng suy giảm chức năng cơ hông là lý do khiến người cao tuổi dễ bị té ngã hơn.

Cơ mông suy yếu

Ngồi nhiều khiến vùng mông không phải thực hiện “nhiệm vụ” nào và dần quen với tình trạng này. Vòng ba dần to ra một cách không mong muốn nhưng cơ mông lại suy yếu, hạn chế khả năng vận động.

3. Các vấn đề về chân.

Lưu thông máu kém ở chân

Thời gian ngồi nhiều khiến tuần hoàn máu ở chân giảm. Các vấn đề có thể phát sinh gồm sưng mắt cá chân, giãn tĩnh mạch cho tới hội chứng huyết khối trong tĩnh mạch (DVT) nguy hiểm.

Xương mỏng

Các hoạt động đi, chạy... kích thích hông và xương ở phần dưới cơ thể phát triển với mật độ dầy hơn, chắc chắn hơn. Ngồi lâu khiến xương mỏng dần đi. Tình trạng thiếu vận động như trên là lý do cho sự gia tăng chứng loãng xương trong thời gian gần đây, theo ý kiến của các nhà khoa học.

Kém tập trung

Vận động giúp bơm máu và oxy lên não tốt hơn, đồng thời kích thích sản sinh các hóa chất cải thiện tâm trạng và trí óc. Khi ngồi một chỗ trong thời gian dài, mọi quá trình trong cơ thể đều diễn ra chậm chạp, bao gồm cả hoạt động của não bộ khiến chúng ta khó tập trung.

Đau mỏi cổ

Phần lớn thời gian dân văn phòng “đóng đô” tại bàn làm việc với thói quen chúi đầu về phía bàn phím máy tính hoặc nghiêng nghiêng đầu một bên nghe điện thoại. Hậu quả là các đốt sống cổ bị kéo căng và có thể mất cân đối vĩnh viễn.

Đau vai và lưng

Tư thế ngồi cúi về phía trước còn ảnh hưởng tới cả vai và lưng, đặc biệt là cơ cầu vai, nối cổ và vai.

Thoái hóa cột sống

Ngồi trong thời gian dài với tư thế không đúng khiến đĩa đệm chêm giữa hai phần cứng xương đốt sống suy giảm chức năng giảm sốc cho cột sống, gây đau và phát sinh các vấn đề cột sống.

Thoát vị đĩa đệm

Càng ngồi nhiều mọi người càng đối mặt với nguy cơ thoát vị đĩa đệm cao hơn. Ở tư thế ngồi, trọng lượng phần trên cơ thể dồn vào đốt sống thắt lưng thay vì được phân phối đều dọc theo cột sống.

Gia tăng nguy cơ tử vong

Trong nghiên cứu kéo dài 8 năm rưỡi, những người có thời gian ngồi xem tivi nhiều nhất có khả năng tử vong cao hơn 61% so với những người xem tivi ít hơn 1 giờ mỗi ngày.

4. Lời khuyên của chuyên gia và tập ngồi đúng cách.

Thu Hiền (Theo Washingtonpost)

B. Cách đơn giản phòng trị đau cổ gáy, đau lưng

Chứng đau vùng cổ gáy và đau lưng rất dễ xảy ra với những người làm công việc ngồi hoặc đứng lâu như kinh doanh, nhân viên văn phòng, tài xế, phi công, giáo viên, thợ may...

Khi mới bị, triệu chứng thường không nặng, nhưng nếu không biết cách chữa trị kịp thời có thể dẫn tới bệnh lý mãn tính, gây trở ngại rất nhiều cho công việc và cuộc sống.

Lương y Đinh Công Bảy, Tổng thư ký Hội Dược liệu TP HCM nêu ra một số trường hợp đau vùng cổ gáy và đau lưng mới mắc, tình trạng nhẹ, có thể tự điều chỉnh bằng luyện tập và dùng một số bài thuốc đơn giản.

1. Đau cổ, gáy.

Chứng đau vùng cổ, gáy làm ảnh hưởng đến sự vận động của cơ thể, không chỉ gây bất lợi cho từng cá nhân mà còn ảnh hưởng đến toàn xã hội. Tuy nhiên, nếu thực hiện luyện tập cổ tích cực và tập thể thao thường xuyên thì những nguy cơ mắc bệnh có thể giảm xuống đáng kể, phần lớn người bệnh sẽ hồi phục sau vài tuần điều trị. Chỉ có khoảng 12% phải chịu đựng chứng này trong thời gian lâu hơn và một số người phải bỏ cả công việc vì những ảnh hưởng của bệnh.

Một số động tác phòng và chữa đau cổ, gáy.

Nếu bạn phải làm những công việc văn phòng, phải ngồi nhiều giờ trên ghế, để phòng ngừa đau vùng cổ, gáy, nên tranh thủ vài phút để làm các động tác sau:

- Ngồi thẳng lưng trên ghế dựa, toàn thân thư giãn, nếu đứng thì hai chân đứng rộng bằng vai, thả lỏng toàn bộ các cơ ở cổ, hai mắt nhìn thẳng, hít thở tự nhiên. Dùng tay xoa ấm phần cơ sau gáy từ trên xuống dưới.  Cúi gập đầu xuống (thở ra), ngẩng đầu cao, mắt nhìn lên trần nhà (hít sâu vào), cúi xuống ngẩng lên đếm 1 lần. Thực hiện 10-20 lần.

- Dùng tay tiếp tục xoa ấm phần cơ sau gáy từ trên xuống dưới.

Nghiêng đầu qua trái, cố gắng cho lỗ tai bạn chạm đến mỏm vai trái (thở ra), rồi xoay đầu qua phải, tai chạm mỏm vai phải (hít vào). Qua trái - phải đếm 1 lần. Thực hiện 10-20 lần rồi đổi bên: nghiêng qua phải (thở ra), nghiêng qua trái (hít vào). Thực hiện 5-10 lần.

- Xoay đầu qua trái, cố gắng để cằm chạm vai trái (thở ra), rồi xoay đầu qua phải, cằm chạm vai phải (hít vào). Qua trái - phải đếm 1 lần. Thực hiện 5 lần rồi đổi bên: xoay đầu qua phải (thở ra), xoay đầu qua trái (hít vào), thực hiện 5-10 lần.

Ba động tác trên đây có tác dụng làm cho các đốt sống cổ, cơ cổ và vai của bạn hoạt động tốt hơn, phòng chống thoái hoá cột sống cổ, co cứng cơ cổ, tê mỏi hai cánh tay và bàn tay.

Sau khi thực hiện các động tác trên, tốt nhất nên đi lại một chút, hoặc làm các động tác đứng lên ngồi xuống nhẹ nhàng để có thể bổ trợ cho sức khoẻ toàn cơ thể. Khi ngồi vào bàn, cần chú ý chiều cao giữa ghế và bàn làm việc sao cho đầu không phải cúi hay ngẩng khi nhìn vào màn hình máy tính.

Dân văn phòng phải đứng nhiều hoặc ngồi nhiều dễ mắc các bệnh đau vai gáy, đau lưng.

Ảnh minh họa: gofitty

2. Đau lưng.

Đau lưng có hai dạng: Đau lưng cấp và đau lưng mãn tính.

Trường hợp đau lưng cấp, mới phát, thể nhẹ, chưa gây biến chứng gì nguy hiểm thường do một số nguyên nhân sau:

- Thời tiết thay đổi đột ngột, nhiễm lạnh vùng lưng.

- Làm việc trong một tư thế cố định lâu dài.

- Vận động hoặc làm việc trong một tư thế mà cột sống bị lệch, như ngồi không đúng cách.

- Khi mang vác vật nặng, hoặc người mập phì có trọng lượng cơ thể lớn, các đĩa đệm làm cột sống phải chịu sự đè nén quá mức cũng gây đau lưng.

- Mang giày cao gót làm cho trọng lực cơ thể dồn về phía trước, đốt sống lưng L4 và L5 dễ bị trượt ra trước, gây đau lưng cấp.

Trong các trường hợp trên, có thể dùng các biện pháp như hạn chế vận động, nằm nghỉ ngơi, kéo giãn cột sống, chườm nóng hoặc chườm lạnh, xoa bóp, bấm huyệt…

- Tư thế nằm nghỉ ngơi:

Tư thế nằm ngửa thả lỏng người thoải mái trên giường cứng có nệm tốt và có độ lún vừa phải, để giữ được đường cong sinh lý cột sống, không nên nằm trên nệm mềm làm lưng lõm xuống, mạch máu và cơ sẽ bị chèn ép.

Dùng một gối tròn nhỏ lót dưới cột sống cổ, đầu không kê gối. Một gối mỏng kê dưới lưng để lưng hơi ưỡn lên. Một gối kê dưới chân để chân co lên thoải mái. Sau 30 phút, nhẹ nhàng xoay nghiêng người để thay đổi tư thế. Khi dậy, xoay người nằm nghiêng để dậy từ từ.

- Xoa bóp:

Xoa bóp, đấm hoặc chặt nhẹ nhàng hai bên cột sống khoảng 30 phút. Bấm vào các điểm đau và day nhẹ theo chiều kim đồng hồ. Có thể dùng rượu gừng để xoa bóp (một lít rượu trắng ngâm với 0,5 kg gừng tươi gọt bỏ vỏ, giã nát nhuyễn, trong 1-2 ngày là dùng được).

- Chườm:

Khi mới bị đau lưng do chấn thương, có thể dùng túi đựng nước đá chườm lên chỗ đau khoảng 30 phút, làm co mạch, giảm đau tức thì. Nếu đau lưng do co cơ, có thể dùng khăn tẩm nước ấm nóng khoảng 40-45 độ C để đắp lên chỗ đau khoảng 30 phút để làm giãn mạch máu, cơ và dây chằng.

- Kéo giãn cột sống:

Đu hai tay trên xà ngang, đung đưa thân mình khoảng 5-10 phút. Nếu có áo nịt và đai lưng, dùng treo cột sống thì rất tốt.

  

C. 5 lý do không nên ngồi lâu hơn 3 giờ mỗi ngày.

Những người ngồi nhiều có nguy cơ cao bị béo phì. Một nghiên cứu mới công bố còn nhấn mạnh, người thường xuyên ngồi lâu xem tivi thuộc nhóm nguy cơ cao nhất bị béo phì.

Một nghiên cứu cho thấy người Mỹ trung bình dành hơn một nửa thời gian thức dậy của họ để ngồi, đó chưa kể thời gian ngủ. Cuộc khảo sát đăng trên tạp chí y khoa BMJ cho thấy trung bình, những người trưởng thành dành gần 8 tiếng đồng hồ mỗi ngày để ngồi. Các nhà khoa học cho rằng những con số này thật đáng sợ.

Vậy mỗi ngày bạn ngồi bao nhiêu giờ đồng hồ? Thực chất, trong xã hội hiện đại, con người dành hầu hết thời gian để ngồi khi làm việc, xem tivi, ngồi trong xe hơi, ngồi trước màn hình máy tính. Trong khi một số người lại chủ quan cho rằng miễn là có tập thể dục thì sẽ có sức khỏe tốt, còn việc ngồi bao lâu sẽ chẳng có hại gì. Song điều này không đúng. Các nhà khoa học khẳng định việc ngồi nhiều sẽ rút ngắn tuổi thọ của bạn bởi hàng loạt căn bệnh tiềm ẩn dù cho bạn có dành ít thời gian trong ngày để tập thể dục.

1. Ngồi làm bạn béo hơn.

Điều này có lẽ là không quá ngạc nhiên với bạn: Ngồi càng nhiều thì khả năng tăng cân càng cao. Một nghiên cứu cho thấy, những người ngồi nhiều có nguy cơ cao bị béo phì, tình trạng này không phụ thuộc vào việc tập thể dục. Trong đó, nhóm người thường xuyên ngồi để xem xem tivi có nguy cơ béo phì cao nhất.

2. Ngồi nhiều dễ bị bệnh tiểu đường tuýp 2.

Ngồi lâu không chỉ ảnh hướng đến thân hình của bạn. Nghiên cứu lần này cho thấy những người ít vận động trong thời gian dài cũng có nguy cơ cao bị mắc bệnh tiểu đường tuýp 2, hơn nữa bệnh tiểu đường thường đi kèm với tình trạng béo phì.

3. Ngồi nhiều làm tăng nguy cơ giãn tĩnh mạch.

Tất cả chúng ta đều có tĩnh mạch ở chân. Giãn tĩnh mạch là tình trạng đoạn tĩnh mạch giãn to, dài ra và có thể nhìn thấy ngoằn nghèo trên da. Thường thì nó chỉ làm mất thẩm mỹ trên đôi chân của bạn, song bệnh nó cũng gây đau và rất khó chịu. Do đó hãy xem lại, nếu bạn thường xuyên ngồi từ 8 tiếng trở lên mỗi ngày thì bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh này đấy.

4. Ngồi nhiều không tốt cho tim.

Thói quen ngồi ít và vận động nhiều, bạn sẽ có một trái tim khỏe mạnh. Theo một nghiên cứu, những người ngồi nhiều, ít vận động sẽ gia tăng 90% nguy cơ mắc các bệnh về tim.

5. Ngồi nhiều làm giảm lượng cholesterol tốt.

Ngồi quá lâu không chỉ tăng nguy cơ bị các biến chứng sức khỏe, mà còn lấy đi những yếu tố tốt trong cơ thể bạn. Nhiều nghiên cứu cho thấy thấy lối sống thụ động làm giảm lượng cholesterol tốt (HDL). Trong khi người có nhiều HDL thì giảm được nguy cơ đứng tim và tai biến mạch máu não. Nếu HDL ít quá, sẽ gia tăng nguy cơ đứng tim và tai biến mạch máu não.

Tóm lại, mọi người đều biết tập thể dục là tốt cho sức khỏe, nhưng không mấy ai dành nhiều thời gian trong ngày để luyện tập. Trong khi lối sống thụ động sẽ rút ngắn tuổi thọ của bạn thông qua việc làm gia tăng nguy cơ gây bệnh béo phì, tiểu đường, các vấn đề về tim, cũng như là giảm cholesterol tốt, gây suy giãn tĩnh mạch...

Các nhà nghiên cứu khuyến cáo mọi người nên ngồi ít hơn 3 tiếng mỗi ngày để có sức khỏe tốt và tăng thêm tuổi thọ. Do đó lời khuyên cho bạn là hãy cố gắng đứng dậy và nghỉ giải lao, hoặc gặp gỡ mọi người bằng cách đi dạo lòng vòng quanh khu phố, không nên ngồi quá lâu tại nơi làm việc hay phòng xem tivi.

Thi Trân

**********************************************

Ngồi nhiều và mối nguy sức khỏe

23/11/2013 03:00

Nếu bạn quen với những giờ làm việc phải ngồi nhiều và căng thẳng, bạn cần phải biết rằng một môi trường như thế sẽ rất bất lợi cho sức khỏe, thậm chí ảnh hưởng đến tuổi thọ.

“Ngồi đồng” làm việc thường xuyên dễ ảnh hưởng xấu cho sức khỏe - Ảnh: Shutterstock

Không khí ô nhiễm. Cơ quan Bảo vệ môi trường Mỹ (EPA) gọi đó là “Hội chứng văn phòng gây bệnh”. Không khí bên trong tòa nhà có thể bẩn hơn 100 lần so với môi trường thông thoáng bên ngoài, và bạn phải tiếp xúc với một loạt khí và hóa chất không lành mạnh. Có những chất gây ô nhiễm trong hệ thống điều hòa khí hậu, những hạt li ti độc hại, vi khuẩn nguy hiểm và mốc meo bay lượn lòng vòng, đặc biệt trong những tòa nhà không được làm vệ sinh kỹ.
Bàn phím bẩn và hơn thế nữa. Bàn phím có thể là nơi sinh sôi của nhiều loại vi khuẩn. Các nhà khoa học nhận thấy bàn phím ẩn chứa một số lượng vi khuẩn cao hơn 5 lần so với phòng tắm, và có thể bao gồm những vi khuẩn nguy hiểm chẳng hạn như trực khuẩn hay tụ cầu khuẩn. Ngoài ra, còn phải kể đến các nguồn phát tán vi khuẩn khác như tay nắm cửa và vòi nước, phím điện thoại bàn, nút bấm thang máy, những cái bắt tay...
Tiếp xúc các loại máy móc. Máy photocopy là một nguồn ozone có khả năng gây chết người nếu bộ lọc không được thay đổi định kỳ, thậm chí một khối lượng nhỏ cũng có thể gây đau ngực và kích ứng. Các máy in laser cũng vậy, cùng với những hạt mực có thể đi vào phổi và máu, gây bệnh phổi và những vấn đề sức khỏe khác.
Liên tục nhìn máy tính. Ngay cả dù các loại màn hình máy tính đời mới không phát ra bức xạ, việc phải căng mắt nhìn vào màn hình trong thời gian lâu có thể ảnh hưởng đến thị lực. Ngoài ra, còn phải kể đến nguy cơ gánh chịu những cơn đau đầu.
Quá nhiều ánh sáng. Ánh sáng quá mức có thể gây ra nhiều vấn đề khác chứ không chỉ là những cơn đau đầu hằng ngày. Cơ thể chúng ta xử lý tình trạng chiếu sáng quá mức như tình trạng tối đen hoàn toàn, thế nên nó có thể tác động đến đồng hồ sinh học của mỗi người. Những vấn đề sức khỏe có thể bao gồm mệt mỏi cao độ, căng thẳng, huyết áp cao và gia tăng nguy cơ bị một số dạng ung thư biểu mô.
Cảm giác buồn tẻ. Cảm giác này trong thực tế có thể rút ngắn tuổi thọ của bạn. Một cuộc nghiên cứu ở Anh cho thấy những người thường xuyên phàn nàn về tình trạng buồn chán dễ có nguy cơ chết sớm vì các bệnh như đau tim hay đột quỵ. Nó cũng khiến bạn dễ gặp tai nạn hay sự cố tại công sở.
Ăn trưa bằng thức ăn nhanh. Có những nhân viên văn phòng thường dùng thức ăn nhanh cho bữa trưa, nhưng ngay cả việc thi thoảng dùng loại thực phẩm này cũng có thể tác động tiêu cực đến sức khỏe. Một phần thức ăn nhanh chứa gấp đôi calorie so với một phần ăn khác cùng kích cỡ, và nó chứa nhiều chất béo ô xy hóa, vốn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
Làm việc hơn 10 giờ mỗi ngày. Các nhà nghiên cứu châu Âu ghi nhận những người làm việc từ 10 tiếng đồng hồ trở lên mỗi ngày có nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng đến 60%.
“Bá bệnh” rình rập. Ngồi suốt trong thời gian dài là cực kỳ khủng khiếp cho cơ thể. Đau nhức chỉ là một trong nhiều vấn đề. Bạn dễ có nguy cơ bị rối loạn cơ xương, béo phì, tiểu đường, ung thư, bệnh tim và nhiều chứng bệnh khác, ngay cả nếu bạn tập thể dục thường xuyên.

Quyên Quân