mardi 13 juillet 2021

Đầu tôm có thể ăn được không? Những điều quan trọng nên biết về tôm trước khi ăn Bình luậnThùy Linh • 18:30, 0

Đầu tôm có thể ăn được không? Những điều quan trọng nên biết về tôm trước khi ăn

 Thùy Linh • 18:30, 08/08/20• 6188 lượt xem 

 

Trong tôm có ký sinh trùng không? Ăn tôm với trái cây liệu có thể bị trúng độc? Tôm đã gỡ chỉ ở lưng tôm hay chưa? Nếu trong đầu có quá nhiều nghi vấn, chúng ta chẳng thể thư giãn khi ăn tôm...

Ai cũng thích ăn tôm, từ người lớn đến trẻ nhỏ. Đứng từ góc độ dinh dưỡng, tôm là một đại diện điển hình của thực phẩm giàu protein và chất béo thấp. Phần có thể ăn được của tôm có chứa từ 16-20% protein, gấp nhiều lần so với trứng, cá và sữa. Đây cũng là điều tuyệt vời và hữu ích dành cho những người rèn luyện cơ và những ai có sức khỏe yếu.

Nhiều người phân vân, không biết ăn tôm cả con có được không? Ví dụ đầu tôm, nhiều người nói rằng có thể ăn được, một số khác thì nhắc đến vấn đề kim loại nặng và tránh không ăn tôm. Những luồng ý kiến trái chiều nhau sẽ khiến bạn hoang mang và không biết phải phải làm thế nào?

Cũng còn nhiều lo lắng khác đối với món ăn hấp dẫn này: Có nên loại bỏ phần chỉ ở lưng tôm không? Trong tôm có ký sinh trùng không? Ăn tôm với trái cây liệu có thể bị trúng độc? Nếu trong đầu có quá nhiều nghi vấn, chúng ta chẳng thể thư giãn khi ăn tôm. Vậy chính xác thì bạn nên chú ý tới điều gì khi dùng bữa với món tôm? 

Sợi trắng ở đầu tôm có đúng là một kí sinh trùng?

Từng có một video lan truyền trên mạng nói rằng sợi chỉ trắng trên đầu tôm là một loại ký sinh trùng. Nhiều người tin, sợ hãi và không dám ăn tôm.  Tuy nhiên, sợi chỉ trắng này thực tế là ống dẫn tinh của tôm. Nếu có màu trắng tức là chúng đã trưởng thành, những con tôm chưa trưởng thành thì sợi chỉ này màu trắng sữa.

Bạn đừng nên lo lắng quá nhiều khi ăn tôm. Trong cá và tôm sống thì vẫn luôn có thể tồn tại ký sinh trùng, vậy nên cách an toàn nhất là nấu chín trước khi ăn các loài thủy hải sản.

Đầu tôm chiên giòn giòn là món ăn ưa thích của nhiều người... (Minh họa)

Có nên loại bỏ sợi chỉ ở thân tôm?

Đường màu đen và xanh trên lưng tôm thực ra là đường tiêu hóa của chúng, là nơi chứa dư lượng thức ăn thừa và trầm tích chưa tiêu hóa. Trên lý thuyết, đường chỉ này không sạch và có thể ảnh hưởng đến hương vị của món ăn. Xét về độ an toàn, vi khuẩn sẽ bị tiêu diệt ở nhiệt độ cao sau khi tôm được nấu chín và không gây nguy hiểm cho sức khỏe. Bạn có thể loại bỏ phần này khi chế biến; nếu không bận tâm, bạn vẫn có thể ăn nó.

Mẹo để loại bỏ sợi chỉ ở lưng tôm: Đếm tới khớp thứ 3 ở phần thân, tính từ vùng phân cách giữa đầu và thân tôm, luồn một cây tăm từ phía lưng và nhẹ nhàng lấy sợi chỉ ở lưng tôm ra một cách dễ dàng.

Đường chỉ lưng là đường tiêu hóa của tôm, nơi chứa dư lượng thức ăn thừa và trầm tích... (Wikipedia)

Không thể ăn đầu tôm vì có chứa kim loại nặng?

Tôm có thể hấp thụ một số kim loại nặng và đầu tôm nơi chứa hầu hết các cơ quan nội tạng. Vì vậy, hàm lượng kim loại nặng trong đầu tôm thực sự cao hơn ở thịt tôm. Tuy nhiên, nếu tôm được nuôi đúng quy trình thì hàm lượng kim loại nặng sẽ không vượt quá tiêu chuẩn cho phép.

Đối với một số đầu tôm có màu đen. Đó là do tyrosinase trong đầu tôm sẽ tạo ra các chất màu đen như eumelanin và pheomelanin. Ngay cả khi được làm lạnh hoặc đông lạnh, tyrosinase vẫn có thể tạo ra các chất màu đen; đầu tôm cũng là nơi chuyển hóa chất thải. Nếu tôm ăn tảo đen trước khi bị bắt, lông của chúng cũng có thể có màu đen.

Đầu tôm có hàm lượng kim loại nặng vượt quá tiêu chuẩn không thể ăn được... (Pixabay)

Nói cách khác, dù tôm không chứa kim loại nặng vượt mức cho phép, thì vi khuẩn và chất có hại vẫn có thể tích tụ trong dạ dày - ở phần đầu của tôm. Vì vậy tốt nhất là không nên ăn.

Tôm không thể ăn cùng trái cây?

Người ta nói rằng khi ăn tôm và trái cây cùng với nhau, vitamin C trong trái cây sẽ phản ứng với asen vô cơ có trong tôm, biến nó thành một loại asen có độc tính cao.

Tuy nhiên, hàm lượng asen vô cơ trong mỗi kg tôm nuôi thông thường không vượt quá 0,5mg. Theo tính toán thì phải ăn ít nhất 150 kg tôm mỗi lần thì mới đạt đến ngưỡng trúng độc. Hơn nữa, cả vitamin C và asen hữu cơ đều cần phản ứng trong một số điều kiện nhất định, do đó tiêu thụ tôm ở một hàm lượng nhất định thì sẽ không xảy ra vấn đề gì.

Ăn tôm với các loại trái cây giàu vitamin C không thực sự có hại cho cơ thể... (Pixabay)

Tôm biển và tôm nước ngọt, loại nào tốt hơn?

Dù là tôm biển hay tôm nước ngọt, hãy lựa chọn dựa trên loại mà bạn ưa thích. Tôm biển có giá thành cao, vị thịt tanh và nặng mùi; về dinh dưỡng tôm biển có thì hàm lượng protein và axit béo không bão hòa cao hơn. Tôm nước ngọt nhỏ hơn, giá thành rẻ và vị ngọt hơn. Việc chọn tôm chủ yếu phụ thuộc vào sở thích cá nhân và khẩu vị của từng người. 

Đừng quên, đối với bất kể loại thực phẩm nào, ăn uống có chừng mực là cách tốt nhất để bảo vệ cơ thể bạn.

Ăn tôm khô có thể bổ sung canxi?

Trong 100g tôm có thể có tới 991 mg canxi, cao hơn nhiều so với hàm lượng canxi có trong sữa (104mg/100g). Nhiều người vì vậy cho rằng ăn tôm cả vỏ sẽ có thể bổ sung canxi tốt hơn. Tuy nhiên, vỏ tôm rất khó nhai và tiêu hóa nên lượng canxi trong đó cũng rất khó được cơ thể hấp thụ. Tiêu thụ quá mức canxi cũng có thể gây quá tải cho hệ tiêu hóa. Nói đơn giản, đây không phải là một cách tốt để bổ sung canxi.

Thùy Linh

Theo NTDTV Hoa Ngữ 

Các Cụ Saigon xưa ,trở về dĩ vảng Bs Trần Ngọc Quang

 


Từ hơn một thế kỷ nay, nước Việt Nam đã chịu rất nhiều thay đổi về chánh trị, hành chánh, văn hóa, xã hội…. luôn cả tên đường của Sài Gòn. Nhiều đường đã thay đổi tên hai, ba lần và vài đường mang tên các vị anh hùng hồi đời nhà Nguyễn đều biến mất. Vài người Việt ở nước ngoài khi trở về nước gặp nhiều khó khăn mới tìm lại được nhà mình đã ở lúc trước. Những bạn sanh ra sau 1975 lại không thể hình dung các tên đường thuở trước, nói chi đến lịch sử và tiểu sử của các vị đó. Riêng tôi, nhờ những kỷ niệm in sâu vào óc từ thuở niên thiếu và lại có tánh tò mò muốn biết thêm lịch sử nên tôi cố gắng nhắc lại đây vài tên đường để công hiến các bạn đọc giả và xin ngọn gió bốn phương cho biết thêm ý kiến để tu bổ về sau.
Tôi sanh ra tại nhà bảo sanh của Bác Sĩ Lâm Văn Bổn số 205 đường Frère Louis, gần chợ Thái Bình thuộc Quận 3 thuở đó của Đô Thành Sài Gòn, vào thời Đông Dương sắp vào chiến lửa binh đao, chín tháng trước khi Trân Châu Cảng chìm trong khói lửa, lúc đó Việt Nam còn là một thuộc địa của Pháp Quốc và nhiều đường Sài Gòn mang tên Pháp.
Tôi lớn lên tại Sài Gòn, tại số 148 đường Colonel Boudonnet dọc theo đường rầy xe lửa, sau nầy đổi tên là Lê Lai tới nay, đường lấy tên của Đại Tá Théodore Boudonnet thuộc Sư Đoàn 2 Bộ Binh Thuộc-Địa và Tư lệnh Sư Đoàn Bộ Binh An Nam, tử trận bên Pháp hồi 1914. Mặt đất đường nầy thấp hơn các đường Frère Louis, Phan Thanh Giản và Frères Guillerault nên mỗi khi mưa lớn là đường bị ngập : “nhờ vậy” mà sau khi tạnh mưa, dọc theo bức tường ngăn đường rầy và đường lộ những con dế từ đất chui ra hang để khỏi bị ngộp, nên tôi đi bắt đến khuya mới về ít lắm là ba bốn con và thường bị mẹ tôi quở trách.
Sau khi “chạy giặc” hồi 1945 vì máy bay đồng minh oanh tạc nhà ga và đường rầy xe lửa để chận tiếp tế cho quân Nhựt, gia đình tôi trở về sống tạm trước Nhà thờ “Huyện Sỹ” đường Frères Guillerault và năm sau rồi dọn trở về lại hẻm 176/11 đường Colonel Boudonnet.
Nhà thờ Huyện Sỹ xây cất năm 1905, ông là người giàu có vùng Gò Công, tên thật là Lê Phát Đạt và là Ông ngoại của Nam Phương Hoàng Hậu, vợ của Hoàng Đế Bảo Đại.
Gần nhà thờ Huyện Sỹ có hai đường mang tên Frère nhưng nếu Frère Louis là để tưởng nhớ đến Thầy Louis Gaubert lập ra trường Taberd, đường Frères Guillerault (có chữ “S” sau Frères) là để tưởng nhớ đến hai anh em Roland và Léon Guillerault sinh trưởng tại Sài Gòn và tử trận trong Đệ Nhứt Thế Chiến bên Pháp.
Trong lúc “tản cư” tôi đi học lớp chót trường làng tại quận Hóc Môn và vì một sự tình cờ mà Ba tôi ghi cho tôi học tiếp miển phí lớp “Douzième” trường Chasseloup-Laubat, thay vì Petrus Ký như Ba tôi.”Trường Chasseloup” xây cất trong ba năm nơi rạp hát bội của Tả Quân Lê Văn Duyệt, lúc đầu mang tên Collège Indigène de Saigon, nhưng khi khánh thành năm 1877 thì đổi lại là Collège Chasseloup-Laubat và từ 1928 trở thành Lycée có nghĩa là luyện thi đến lớp Tú Tài, mang tên của Hầu Tước Justin De Chasseloup Laubat, Bộ Trưởng Bộ Hải Quân và Thuộc Địa dưới thời Napoléon III, người quyết tâm chiếm và giữ Nam Kỳ. Hồi 1946 quân đội Pháp mới trở lại Việt Nam nên ít có gia đình và trẻ con Pháp sống tại Sài Gòn nên dư giáo viên mà thiếu học trò ! Lớp 12è niên khoá 1946-1947 trai và gái học chung tại Collège Calmette gần đó, sau đó vài năm trường nầy đổi tên là Lycée Marie Curie cho đến ngày nay. Tôi còn nhớ lúc ra về tôi chạy nhanh ra cổng, không phải để tìm Ba tôi, thường người ra sở trễ và đi xe đạp từ “Toà Tân Đáo” (Sở Ngoại Kiều) ở đường Georges Guynemer dưới Chợ Cũ lên rước tôi, mà là để tranh thủ thời gian để cạo mủ cao su !
Thật vậy, giữa trung tâm thành phố Sài Gòn không hiểu ông Tây nào có ý kiến trồng cây cao su theo hai bên đường Jauréguiberry cho có bóng mát ? Bernard Jauréguiberry là một Đề Đốc Pháp đã đánh vào Đà Nẳng và chiếm thành Gia Định, về sau giữ chức Thượng Nghị Sĩ và Bộ Trưởng Bộ Hải Quân, mà tại sao lại đặt tên cho một đường nhỏ bên hông trường Calmette ? Nhưng dù sao đi nữa những cây cao su đó, sau khi lấy đá đập vào vỏ thì chảy ra mủ trắng rất nhiều. Tôi trét mủ ấy trên cập táp da của tôi rồi khi mủ khô thì cuốn tròn quanh một cục sỏi và ngày qua ngày trở thành một trái banh nhỏ.
Như vậy tôi thuộc vào thành phần “Nam Kỳ chánh cống” và “dân Sài Gòn một trăm phần trăm”, lớp tuổi gần 70 và và sống tại Saigon trong 34 năm. Những bạn lớn hơn tôi vài tuổi và những bạn gốc “Bắc trước năm mươi tư” mới biết tên đường cũ như tôi, các bạn khác ráng mà tìm các tên trong trang sau cùng ! Không phải tôi bị “tây hóa” nên không chịu dùng tên Việt Nam, nhưng các tên đường cũ đả khắc sâu vào trí nhớ tuổi thơ của tôi, hơn nửa lúc trẻ tôi hay tìm tòi trong tự điển Larousse coi ông nầy là ai mà họ đặt tên đường, sau thế hệ của chúng tôi, ít còn ai nhớ đến tên những con đường Sài Gòn năm xưa…
Mẹ tôi có thuê một cyclo để đi làm và đưa tôi đi học tại trường Chasseloup, “Chú Ba Xích Lô” mỗi ngày chạy ra phía nhà ga Sài Gòn theo đường Colonel Boudonnet, sau khi qua rạp hát Aristo, nay là New World Hotel, quẹo trái qua đường Chemin des Dames và băng qua đường Lacote (chớ không phải Lacotte, Moïse Lacote là cựu Trưởng Ban Hành Chánh vùng Gia Định và Giám Đốc Thuế Vụ Nam Kỳ vào năm 1896) hoặc theo đưòng Amiral Roze (người đã từng tấn công Nam Hàn) để đi thẳng tới đường Gia Long, tên của đường La Grandière vào khoảng ấy (Đề Đốc Pierre De La Grandière thay thế Đề Đốc Bonard là một trong những Thống Đốc đầu tiên của Nam Kỳ, Ông tự động đi chiếm xứ Cambodge năm 1863 mà không có lệnh của Hoàng Đế Napoléon III và cũng chính Ông đã chiếm ba tỉnh miền Tây năm 1867 làm cho Cụ Thống Tướng Phan Thanh Giản phải đầu hàng và sau đó tự vận, dưới thời Đề Đốc De La Grandière Sài Gòn phát triển mạnh mẻ).
Chú Ba Xích Lô xuyên qua vườn “Bờ Rô” để có bóng mát rồi ra đường Larégnère, sau nầy là đường Đoàn Thị Điểm. Tôi không biết tại sao người ta kêu công viên đó bằng tên ấy, có thể là phiên âm của chữ “préau (sân lót gạch) nhưng theo học giả Trần Văn Xướng thì do Ông “Moreau”, tên của người quản thủ Pháp đầu tiên chăm nom vườn nầy; thuở trước các người lớn tuổi còn gọi là “vườn Ông Thượng”, có thể là vì trước kia Tả Quân Lê Văn Duyệt là người tạo ra vườn nầy. Dưới thời Pháp thuộc vườn “Bờ Rô” nằm trong khu đất của dinh Thống Đốc nhưng vào năm 1869 Phó Đề Đốc Hector Ohier, người thay thế Đề Đốc De La Grandière, cắt chia đất và tặng thành phố vườn nầy mang tên Parc Maurice Long. Mười năm sau đường Miss Cavell được tạo ra, lúc đó mang tên rue de la Pépinière, để biệt lập với dinh Thống Đốc mà sau nầy là Palais Norodom và sau 1954 trở thành Dinh Độc Lập rồi Dinh Thống Nhứt sau 1975. Cũng có thể tên “Ông Thượng” là Ông Ohier, có tên đường dưới chợ cũ, nhưng tới đời tôi chỉ gọi vườn đó là “vườn Bờ Rổ”, sau nầy mang tên vườn Tao Đàn.
Ra vườn Bờ Rô gặp đường Chasseloup-Laubat rồi đi thẳng trên đường Larégnère, sau đó tới đường Testard : hai tên nầy ở gần nhau cũng đúng vì Trung Tá Bộ Binh Jules Testard và Thiếu Úy Hải Quân Etienne Larégnère, 31 tuổi (chớ không phải Lareynière hay Laraignère) tử vong cùng một trận đánh ác liệt tại Đồn Kỳ Hòa, ở vùng trường đua Phú Thọ, giữa lực lượng của Thống Tướng Nguyễn Tri Phương và Đô Đôc Victor Charner năm 1861. Ai cũng biết đường Chasseloup-Laubat, một đường chiến lược rất dài đi từ Chợ Lớn, từ đường 11è R.I.C (Régiment d’Infanterie Coloniale) đến Thị Nghè, sau 1955 đường nầy đổi tên là Hồng Thập Tự.

Đi thẳng đến đường Testard, chú Ba quẹo mặt và bỏ tôi xuống ở góc đường Barbé vì học sinh vào trường Chasseloup bằng cửa sau. Góc đường nầy sẽ liên hệ nhiều với tôi sau nầy khi tôi trở thành sinh viên y-khoa. Đường Barbé (chớ không phải Barbet ) có từ lâu và mang tên của Đại Úy Nicolas Barbé thuộc Sư Đoàn 3 Thủy Quân Lục Chiến Pháp bị Ông Trương Định cho tên Nguyễn Văn Sất ám sát vào năm 1860 gần chùa Khải Tường, nơi vua Minh Mạng sanh ra năm 1791 lúc Nguyễn Ánh chạy lọan vào miền nam để tránh anh em Tây Sơn. Chùa nầy do Nguyễn Ánh sau khi trở thành vua Gia Long ra lệnh xây cất để tạ ơn Phật Trời đã che chở cho con trai là Nguyễn Phúc Đàm (vua Minh Mạng sau nầy), sau đó chùa được lập làm đồn chống Pháp nên bị lính Pháp phá dẹp hồi 1880, pho tượng Phật hiện còn lưu niệm trong Viện Bảo Tàng Sài Gòn, trong Sở Thú. Trên nền chùa bỏ hoang nầy về sau có cất lên một biệt thự lầu lớn kiểu âu-châu tại số 28 đường Testard mà Bà Bác Sĩ Henriette Bùi (con gái thứ ba của Ông Bùi Quang Chiêu) mướn lại của người chủ là một luật sư người Pháp làm dưỡng đường sản-phụ khoa vào thập niên 1940. Ông Bùi Quang Chiêu (1872-1945) là kỹ sư canh nông Việt Nam<đầu tiên tốt nghiệp bên Pháp năm 1897 và bị Trần Văn Giàu (phong trào Việt Minh) ám sát cùng ba người con trai vào tháng 9 năm 1945. Còn Bà Henriette Bùi Quang Chiêu sanh năm 1906 là người đàn bà Việt Nam đầu tiên tốt nghiệp y-khoa bác sĩ tại Paris năm 1929, nay Bà đã 103 tuổi và hiện còn minh mẩn và sống tại ngoại ô Paris: Bà kể lại rằng vào năm 1943 nhà nầy được bán lại cho một người Do Thái tên là David chủ của nhiều biệt thự tại Sài Gòn; vào đầu năm 1945 chánh phủ Pháp trưng dụng nhà nầy và cho Bà thuê một biệt thự khác ở đưởng Blancsubé để dời dưỡng đường đến đấy. Tháng 3 năm 1945 Nhựt đảo chánh Pháp và tịch thu căn villa nầy, và khi Pháp trở lại thì trao cho Viện Đại Học Sài Gòn để rồi năm 1947 nơi nầy trở thành chi nhánh của Đại Học Y-Dược Khoa Hà Nội rồi năm 1954 thành Đại Học Y-Dược Khoa Saigon, nơi tôi được đào tạo trong sáu năm với GS Phạm Biểu Tâm làm Khoa Trưởng. Nơi đầy kỷ niệm nầy nay là Bảo Tàng chứng tích chiến tranh.
Lớn lên tôi đi xe đạp về một mình nhưng thích đi theo đường Testard hơn vì có bóng mát dưới hàng cây me, song song với đường Richaud (sau đổi lại đường Phan Đình Phùng) và thường ghé biệt thự số 6 đường Eyriaud des Vergnes (sau là Trương Minh Giảng) chơi với một bạn học cùng lớp, nhứt là vào mùa các cây trứng cá có trái. Ông Etienne Richaud là một Toàn Quyền Đông Dương hồi cuối thế kỷ XIX, còn Ông Alfred Eyriaud Des Vergnes người gốc Châteauroux là Kỹ Sư Trưởng Nha Công Chánh Nam kỳ (Cochinchine), Ông là một thần đồng tốt nghiệp trường Polytechnique tại Paris lúc 17 tuổi sau đó học trường Ponts et Chaussées, ra lệnh lấp kinh Charner, tạo hệ thống cống dài 7 km, cất 12 cầu theo “Kinh Tàu” (Arroyo chinois nối liền với rạch Bến Nghé chảy ra sông Sài Gòn). Ông Eyriaud Des Vergnes là người đầu tiên có ý lập ra đường sắt tại Việt Nam chạy lên Cambodge nhưng kế hoạch không thành, về sau nhờ Kỹ Sư Thévenet Giám Đốc Nha Công Chánh Nam Kỳ và sự hỗ trợ của Cố Vấn chánh phủ Paul Blanchy mà Việt Nam có đường sắt đầu tiên đi từ Sài Gòn đến Mỹ Tho năm 1885. Hai người nầy cũng có tên đường và sau 1955 đổi lại là Tú Xưong (Thévenet) và Hai Bà Trưng (Paul Blanchy).
Sau khi qua đường Pierre Flandin (tên của một “đứa con” của Sài Gòn tuy sanh tại vùng Vaucluse và tử trận tại Noyon, tỉnh Oise, miền bắc nước Pháp vào năm 1917), đến cuối đường gặp rạp hát Nam Quang (nay vẫn còn), tôi quẹo trái ra đường Verdun (khoảng đó tên là đường Thái Lập Thành), đến ngã sáu Sài Gòn thì tôi lại đi qua đường Frère Louis để về nhà bằng đường d’Ypres cho vắng xe. Đường nhỏ nầy ở sau “Mả Lá Gẫm”, đúng hơn là của Ông Mathieu Lê Văn Gẫm, có bức tượng trong nhà thờ Huyện Sỹ, tử đạo thời vua Thiệu Trị vì bị hành hình lối năm 1847, mả đó nay vẫn còn nguyên tuy bị che khuất, và Ypres là tên một thành phố nhỏ bên vương quốc Bỉ, như thành phố Dixmude, nơi đã xẩy ra những trận đánh lớn hồi Đệ Nhứt Thế Chiến.
Đi xích lô mỗi ngày như vậy hoài cũng chán nên tôi thường đề nghị với Chú Ba đi về bằng ngả khác, thuở ấy đường phố ít xe hơn bây giờ vì Sài Gòn và Chợ Lớn không hơn một triệu dân cư. Tôi thích nhứt đi về nhà qua chợ Sài Gòn : Chú Ba tránh đường Mac Mahon (sau 1952 đoạn nầy lấy tên De Lattre de Tassigny và sau đó là Công Lý), đi đường Barbé và một đoạn đường Chasseloup-Laubat, rồi quẹo trái qua đường Miss Cavell với hàng cây cao bên hông Cercle Sportif Saigonnais (tên không phải viết Cawell hay Cavel : Edith Cavell là một nữ y-tá người Anh bị quân Đức xử bắn tại Bỉ vào năm 1915 lúc 50 tuổi vì giúp tù binh Anh, Bỉ và Pháp trốn qua Hòa Lan) để trổ ra đường Aviateur Garros rồi xuống chợ Sài Gòn, nơi bán nhiều trái cây (Roland Garros là phi công Pháp đầu tiên bay xuyên biển Méditerranée hồi 1913 và tử trận năm 1918).
Rồi cứ đi theo mãi đường d’Espagne (sau là Lê Thánh Tôn) vì vào 1859 quân lính Tây-Ban-Nha dưới quyền chỉ huy của các Đề Đốc Pháp đóng tại đó) để về Ngã Sáu (Phù Đổng) rồi về Colonel Boudonnet bằng ngã Amiral Roze. Đặc biệt Sài Gòn có rất nhiều tên đường mang tên các trận đánh thời Đệ Nhứt Thế Chiến (Boulevard de la Somme, Chemin des Dames, đường Verdun, đường Arras, đường Champagne, đường Dixmude, đường Douaumont, Quai de la Marne….) và tên các đề đốc Pháp vì dưới thời các vua Minh Mạng và Tự Đức tất cả quân Pháp đến Việt Nam bằng tàu thủy mà hai vị có tiếng nhứt là Charner và Bonard. Đô Đốc Léopold Victor Charner người vùng Bretagne, gốc Thụy Sĩ là Tổng Tư Lệnh Lực Lượng Hải Quân Pháp tại Đông Nam Á, ngưòi đã chiếm Nam Kỳ, còn Đề Đốc Adolphe Bonard (chớ không phải Bonnard ) là Thống Đốc đầu tiên của Nam Kỳ do hoàng đế Napoléon III bổ nhiệm vào năm 1861 dưói thời vua Tự Đức.
Vào cuối thế kỷ XIX kinh rộng nhứt của Sài Gòn là “Kinh Lớn” hay “Kinh Charner” đi từ sông Sài Gòn đến Tòa Thị Sảnh, có hai đường dọc hai bên : đường chạy xuống bờ sông là đường Rigault de Genouilly, đường chạy lên là đường Charner. Vì mùi hôi thúi người Pháp lấp kinh lại sau nhiều năm bàn cãi và khi “đường Kinh Lấp” thành lập thì đương nhiên lấy tên Boulevard Charner vào năm 1861 nhưng Ba tôi vẫn gọi là đường Kinh Lấp vào những năm 1930. Trước đó, có một kinh dẫn nước sình lầy chảy ra Kinh Tàu từ chợ Bến Thành (người Pháp gọi là Les Halles Centrales), theo Học Giả Vương Hồng Sển vì gần rạch Bến Nghé và gần Thành Gia Định, kinh đó mang tên kinh Gallimard. Thiếu Tá công binh Léon Gallimart có dự trận đánh Kỳ Hòa, và đào kinh nầy vào năm 1861 theo lệnh của Đô Đốc Charner. Kinh nầy sau khi lấp lại theo ý kiến của kỹ sư Thiếu Tá Bovet năm 1867 lấy tên là Đại Lộ Bonard, vì thế đường nầy mới rộng lớn như ngày nay. Lúc lấp kinh và bến đò họ thành lập một công trường lớn, đó là “Bùng Binh” trước chợ Bến Thành mà người Pháp gọi là Place Eugène Cuniac, tên của một Thị Trưởng Sài Gòn, nay vẫn còn tên Công Trường Quách Thị Trang, một nữ sinh thiệt mạng lúc biểu tình dưới thời Ngô Đình Diệm năm 1963. Trước Tòa Thị Xã Sảnh, ở góc đường Charner và Bonard cũng có một bùng binh nhỏ với nước phun lên tên là Place Francis Garnier, nay là công trường Lam Sơn, để tưởng nhớ đến một sĩ quan hải quân trẻ tuổi phiêu lưu trên đất bắc và tử thương tại Hà Nội hồi 1873. Nhiều đường khác củng do lấp kinh mà ra như Boulevard de La Somme (rạch Cầu Sấu, sau nầy là đại lộ Hàm Nghi), đường Tổng Đốc Phương (hay Đỗ Hữu Phương), đường Pellerin (tên của một Giám Mục đã bênh vực công giáo Việt Nam nhưng khuyên lầm Đề Đốc Rigault De Genouilly lúc tấn công Đà Nẳng vào 1858) sau nầy đường Pellerin lấy tên là Pasteur.
Đường mà tôi thích nhứt, sang trọng nhứt và có tiếng nhứt Sài Gòn là đường Catinat, có trước khi người Pháp đến và mang tên một thuyền lớn đã bắn đại bác vào Đà Nẳng (chớ không phải tên của một Đề Đốc như nhiều người tưởng, thuyền “Le Catinat” lấy tên của Thống Chế Nicolas de Catinat, sống hồi thế kỷ XVII dưới thời Louis XIV). Nơi đó có rất nhiều tiệm sang trọng, đường phố sạch sẽ và có nhiều “Ông Tây” ngồi uống cà phê tại khách sạn Continental, lúc đó chưa có tiệm Givral và nơi đó là Nhà Thuốc Tây Solirène, thay thế Pharmacie Centrale. Sau nầy có thêm tiệm Brodard ở gốc đường Catinat và Carabelli, tên của một Nghị Viên thành phố. Tôi cũng có dịp vô nhà sách Albert Portail (nay vẫn còn dưới tên Xuân Thu từ 1955) và đi dạo trong Passage Eden vì trong cùng có rạp hát Eden, rạp nầy và rạp Majestic ở cuối đường Catinat là hai rạp chiếu bóng sang nhứt Sài Gòn vào thuở đó; đi chơi vậy chớ có tiền đâu mà mua đồ, nhiều lắm thì lấy vài tấm hình mà các ông phó nhòm chụp dạo lúc đi trước “Nhà Hát Tây”, cất theo kiểu Opéra bên Paris. Đường Catinat là đường tráng nhựa đầu tiên của Sài Gòn, khi mới tráng nguời ta kêu là đường “Keo Su” dài tới Nhà Thờ Đức Bà ; qua công trường Pigneau de Béhaine trước Bưu Điện có bức tượng Ông “Cha Cả” hay Evêque d’Adran dẫn Hoàng Tử Cảnh ra trình diện Louis XVI tại Versailles. Sau khi qua khỏi đường Norodom thì đường Catinat lấy tên của Cố Vấn chánh phủ và Nghị Viên Thị Xã Sài Gòn Blancsubé và tiếp theo công trường Maréchal Joffre với tượng đài chiến si tử vong trong Đệ Nhứt Thế Chiến là đưòng Garcerie với những hàng cây cao, sau nầy mang tên Duy Tân và công trường Quốc Tế hay “Hồ Con Rùa”.
Ba tôi có nhiều bạn người Tàu và thừờng vô Chợ Lớn chơi bằng xe lửa điện (tramway) mà người ta thường gọi là “xe lửa giữa” vì chạy giửa đường Gallieni, tới trạm gare de Nancy thì bạn của Ba tôi lên xe lửa đi cùng vì ở gần thành Ô Ma (Camp des Mares, sau nầy là Bộ Tư Lệnh Cảnh Sát Quốc Gia). Tôi còn nhớ xe lửa giữa đó, với ghế cây theo kiểu của Métro xưa bên Paris, chạy thẳng theo đường Gallieni nối liền Sài Gòn với Chợ Lớn. Ba tôi nói lúc trứớc nơi đây toàn là đất hoang và sình lầy, sau khi lấp bưng thành đường đất gồ ghề rồi khi Ba tôi xuống Sài Gòn học vào năm 1928 thì đường mới được tráng nhựa và năm sau điện giăng giữa chia con đường làm hai chiều, một bên chạy lên một bên chạy xuống, đường rầy xe điện đặt trung tâm đại lộ, đến năm 1953 mãn hạn giao kèo khai thác mới dẹp. Đường nầy mang tên của Thống Chế lừng danh Joseph Gallieni chết năm 1916 nhưng phục vụ ngoài Bắc lúc còn Đại Tá Tư Lệnh Sư Đoàn 2 Bộ Binh và sách vở ghi công Ông về tổ chức hành chánh tại Đông Dương. Tên của Ông viết với chữ “e” chớ không phải với chữ “é” vì là người gốc Ý Đại Lợi.
Xe điện chạy thẳng vô đường rue des Marins, qua khu Đại Thế Giới nay là khu Cát Tường và đường Jaccario (vì lúc trước pháo hạm “Le Jaccario” đậu gần đó trên “Kinh Tàu” hay Arroyo chinois trong Chợ Lớn, và chắc lính thủy lên bờ nhiều nên mới gọi là rue des Marins), ở góc đường có vũ trường Arc-En-Ciel, sau 1975 đổi tên là nhà hàng và khách sạn Arc-En Ciel Thiên Hồng, đến đường Tổng Đốc Phương thì quẹo qua trái mới đến Bưu Điện Chợ Lớn, nhà ga cuối cùng là Gare Rodier, tại Kinh Tàu.
Lúc còn ở đường Colonel Boudonnet tôi có nhiều bạn ở khu nhà thờ Huyện Sỹ và thường vô phía sau nhà thờ bắn “giàn thun” trên mấy cây soài nên bị “Ông Từ” rượt nhiều lần ! Ngoài đường Frères Guillerault trước nhà thờ, còn có đường Duranton và đường Léon Combes mà sau nầy đổi tên là Sương Nguyệt “Ánh”. Trung Sĩ Léon Combes là một đứa con của Sài Gòn ở Giồng Ông Tố bên Cát Lái tử trận năm 1917 tại Craonne, thuộc tỉnh Aisne vùng Picardie phía Bắc Paris. Tôi nhớ, vì học “trường tây” nên tôi thắc mắc và tự hỏi Bà nào mà mang họ Sương mà tôi tìm hoài trong sách vở không thấy ? Sau nầy tham khảo mới biết đó là tên bút hiệu của Bà Nguyễn Thị Ngọc Khuê (có sách nói là Nguyễn Xuân Khuê), con gái thứ tư của cụ Nguyễn Đình Chiểu, người đàn bà đầu tiên làm Chủ Bút báo “Nữ Giới Chung” cho phụ nữ hồi 1918. Tuần báo nầy còn tên là Fémina Annamite và tòa soạn ở 13 đường Taberd, trong sách kể là Sương Nguyệt ANH (=Góa phụ Nguyệt Anh), nhưng tại sao hồi 1955 họ đổi tên đường Léon Combes thành Sương Nguyệt ÁNH ?
Về sau, gia đình tôi dọn về Chợ Lớn ở đường Lacaze, nay là đường Nguyễn Tri Phương, nổi tiếng vì “Mì La Cai”, đường mang tên của Đô Đốc Lucien Lacaze, Bộ Trưởng Bộ Hải Quân từ 1915 đến 1917 hồi Đệ Nhứt Thế Chiến, nhưng chúng tôi ở khúc trên, gần gốc đường Pavie (nay là Lý Thái Tổ chớ không phải đường 3 tháng 2 vì dường nầy mới có vào lối 1957, lúc trước là trại lính) dẫn lên trường đua Phú Thọ. Khúc dưới đường mang tên ông Auguste Pavie (lừng danh trên đất Lào) dặc biệt rộng lớn và rất dài, có nhiều cây và bên trong có đường dành cho xích lô và xe đạp. Nếu đi từ Ngã Bảy xuống công trường Khải Định, từ giữa đường nầy đến đường Frédéric Drouhet sẻ thấy những biệt thự mà “Chú Hoả” cất cho con cháu ở (tên thường gọi của Jean-Baptiste Hui Bôn Hoả một triệu phú người Tàu tham gia với chánh quyền tặng thành phố Sài Gòn Policlinique Déjean De La Bâtie, tên của một bác sĩ tận tụy lo cho người Việt Nam, ngoài đường Bonard, sau nầy trở thành Bệnh Viện Đô-Thành), sau 1954 các nhà nầy dành cho Ủy Hội Kiểm Soát Quốc Tế Đình Chiến ở và khúc đường nầy gọi là đường Hui Bôn Hoả.
Lúc đó đường Pavie có xe nhà binh pháp chạy nhiều vì có thành lính gần đó và tại khu đường Cây Mai, trước khi tới Phú Lâm. Khu đất từ đường Lacaze đến đường Ducos (sau đổi là đường Triệu Đà) là đồng mả, đường hẻm tôi ở trước một mả đá lớn, mới phá hồi tháng 11 năm 2004 : đó là mả có từ thế kỷ thứ XVIII của một người đàn bà lối 50 tuổi và quan tài thứ nhì chắc là của một người đàn ông, chỉ có vài nữ trang chớ không có vàng bạc chôn theo như người ta tưởng.
Từ đường Lacaze đi ra trường Chasseloup Laubat xa hơn, tôi phải đạp xe xuống Ngã Bảy, quẹo trái qua đường Général Lizé, rồi đạp thẳng hoài, qua khỏi đường Verdun đường nấy lấy tên Legrand De La Liraye. Qua khỏi trường nữ sinh Gia Long (hồi xưa gọi là Collège des Jeunes Filles Annamites, sau là Trường Aó Tím) và đến tận trường Marie Curie mới quẹo xuống đường Barbé. Đường Général Lizé là một đường chiến lược rất dài lúc trước gọi là đường Hai Mươi, đi từ Ngã Bảy Chợ Lớn, nối dài đường Pierre Pasquier, đến đường Albert Premier trên Dakao, lấy tên của Trung Tướng Lucien Lizé, xuất thân từ trường Polytechnique, Paris, Tư Lệnh Pháo Binh chiến trường Ý tử trận hồi 1918, có phục vụ bên Việt Nam lúc còn Đại Tá, còn Legrand De La Liraye là một trong những linh mục thông ngôn cho Đề Đốc Rigaud De Genouilly và trở thành Thanh Tra phụ trách về các hồ sơ giưã người Việt và chánh quyền bảo hộ. Sau 1954 đường nầy đổi thành đường Phan Thanh Giản, một vị anh hùng sáng suốt và can đảm của Việt Nam. Tiếc thay sau 1975 không còn đường nào trên mảnh đất Việt Nam mang tên anh hùng dân tộc nầy, cũng như không còn đường vào mang tên Lê Văn Duyệt và cũng không còn trường học nào mang tên Petrus Ký ! Cho tới nay tôi chưa thấy một học giả Việt Nam nào giỏi hơn Petrus Trương Vĩnh Ký, tuy vài “Sử Gia” buộc tội vị nầy nhiều điều vô lý, họ quên rằng công lao lớn nhứt của Ông Petrus Ký là truyền bá cho dân chúng sử dụng chữ quốc ngữ có từ Alexandre de Rhodes vào thế kỷ XVII thay thế chữ Nôm khó học và khó viết. Tôi nghe nói ở Vĩnh Long hiện nay có một trường học mang tên Phan Thanh Giản và vào tháng 11 năm 2008 rạp chiếu bóng Nguyễn Văn Hảo đường Trần Hưng Đạo tại Sài Gòn đang hát tuồng “Tả Quân Lê Văn Duyệt”, đó là điều đáng mừng vì những vị anh hùng các triều nhà Nguyễn phải được hồi phục.
Hồi thời Pháp thuộc cũng có những tên đường mang tên những anh hùng hay nhân tài Việt Nam như đường Paulus Của (Đốc Phủ Sứ Hùynh Tịnh Của) trên Dakao, đường Tổng Đốc Phương (Đổ Hữu Phương) trong Chợ Lớn, đường Phủ Kiệt (Đốc Phủ Sứ Trần Văn Kiệt là Nghị Viên thành phố trên 25 năm), Hùynh Quan Tiên, Nguyễn Văn Đưởm trên Tân Định (cà hai là Nghị Viên Thuộc Địa và Nghị Viên Thành Phố), Nguyễn Tấn Nghiệm (Nghị Viên), và Trương Minh Ký, một trong những Nghị Viên đầu tiên của thành phố, ông nầy tên thật là Trương Minh Ngôn cháu bốn đời của Trương Minh Giảng, được ông Trương Vỉnh Ký đem về nuôi và đổi tên, cho đi Pháp học và là một trong 7 người sáng lập viên ra Trường Thông Ngôn (Ecole des Interprètes) nằm trong Tòa Án, nhờ làm thông dịch viên lúc Traité de Patenôtre năm 1884 nên được vô quốc tịch Pháp, người mất lúc 55 tuổi vì bệnh lao phổi.
Vị anh hùng Đại Úy phi công của quân đội Pháp, xuất thân từ trường Võ Bị Saint-Cyr và là cựu sĩ quan Lê Dương mang tên Đỗ Hữu Vị có tên trên một đường từ bùng binh chợ Bến Thành đến đường Charner, trước đó đường nầy mang tên Hamelin sau nầy đổi lại là Huỳnh Thúc Kháng. Đại Úy Vị là con thứ năm của Tổng Đốc Đỗ Hữu Phương, sau khi học trung học tại trường nổi danh Janson De Sailly tại Paris, nhập học vô trường Saint-Cyr vào năm 1904. Trung Úy bên Bắc Phi, ông gia nhập vào binh chủng Không Quân vừa thành lập ; bị thương nặng Đại Úy Vị từ chối giải ngũ và trở về đơn vị Lê Dương và tử thưong tại mặt trận tỉnh Somme năm 1916. Hài cốt được người anh cả là Đại Tá Đỗ Hữu Chấn đem về chôn cất trong nghĩa trang gia đình tại Chợ Lớn.
Nay Sài Gòn mất nhiều di tích ngày xưa, vì chiến tranh và vì sự thay đổi thời cuộc, tôi tiếc nhứt là hồi tháng ba năm 1983 đã sang bằng “Lăng Cha Cả”, có từ 1799 để lập một công trường mà chả thấy ai ngồi …. Hai người ngọai quốc đã ảnh hưởng Việt Nam nhiều nhứt là Alexandre de Rhodes va Pierre Joseph Pigneau de Béhaine, được dân Việt Nam biết dưới tên Bá Đa Lộc hay Evèque d’Adran, người đã giúp Nguyễn Ánh lên ngôi, đi với Hoàng Tử Nguyễn Phúc Cảnh qua triều đình vua Louis XVI để ký Hiệp Ước Versailles năm 1787. Tên thật là Pigneau, sau đó thêm vô sau tên ấp Béhaine của làng Origny-en-Thiérache mà gia đình có phần đất, thuộc tỉnh Aisne, trong vùng Picardie ở miền bắc nước Pháp. Vua Gia Long cất một ngôi nhà ở số 180 đường Richaud cho Bá Đa Lộc (nay vẩn là Tòa Tổng Giám Mục đường Nguyễn Đình Chiểu, Quận 3) và đọc điếu văn khi người mất năm 1799. Mộ ông người Sài Gòn gọi là Lăng Cha Cả là một trong những di tích xưa nhứt của Sài Gòn “ở Gia Định” vào thời Gia Long, sau nầy ở trước trại Phi Long trên Tân Sơn Nhứt. Cốt của Cha Pigneau de Behaine được đem về Pháp năm 1983 và chôn trong nhà thờ Séminaire des Missions Etrangères, rue du Bac tại quận XV Paris. Tôi có viếng thăm nhà kỷ niệm cua Cha Pierre Joseph Pigneau de Béhaine, ở làng Origny-en-Thiérache, trở thành từ năm 1953 “Musée Monseigneur Pigneau de Béhaine” và sau khi xem xong tâm hồn tôi thả về dĩ vãng của một Việt Nam oai hùng tranh đấu cả ngàn năm để giử biên cương …
Tôi cũng có dịp thăm viếng nhiều di tích của xứ Pháp từ thời Trung Cổ, nhiều lâu đài của Âu Châu và Nga Sô có từ thế kỷ XV, luôn cả những ngôi mộ bên Ai Cập có trước nền văn hóa của Hy Lạp và tiếc rằng xứ tôi không biết giữ gìn những kho tàng quý giá của lịch sử.

Những tên đường Sài Gòn trong bài theo thời cuộc

Thời pháp thuộc Sau 1954 Sau 1975
Albert Premier Đinh Tiên Hoàng Đinh Tiên Hoàng
Amiral Roze Trương Công Định Trương Định
Armand Rousseau, Jean-Jacques Rousseau Trần Hoàng Quân Nguyễn Chí Thanh
Arras Cống Qùynh Cống Qùynh
Aviateur Garros, Rolland Garros Thủ Khoa Huân Thủ Khoa Huân
Barbé Lê Qúy Đôn Lê Qúy Đôn
Blancsubé, rue Catinat prolongée Duy Tân Phạm Ngọc Thạch
Bonard Lê Lợi Lê Lợi
Carabelli Nguyễn Thiệp Nguyễn Thiệp
Catinat Tư Do Đồng Khởi
Champagne Yên Đỗ Lý Chính Thắng
Charner Nguyễn Huệ Nguyễn Huệ
Chasseloup Laubat Hồng Thập Tự Nguyễn Thi Minh Khai
Chemin des Dames Nguyễn Phi Lê Anh Xuân
Colonel Boudonnet Lê Lai Lê Lai
Dixmude Đề Thám Đề Thám
Đỗ Hữu Vị, Hamelin Huỳnh Thúc Kháng Huỳnh Thúc Kháng
Douaumont Cô Giang Cô Giang
Ducos Triệu Đà Ngô Quyền
Duranton Bùi Thị Xuân Bùi Thị Xuân
Espagne Lê Thánh Tôn Lê Thánh Tôn
Eyriaud Des Vergnes Trương Minh Giảng Trần Quốc Thảo
Frédéric Drouhet Hùng Vương Hùng Vương
Frère Louis Võ Tánh Nguyễn Trãi
Frères Guillerault Bùi Chu Tôn Thất Tùng
Gallieni, rue des Marins Trần Hưng Đạo, Đồng Khánh Trần Hưng Đạo 1, Trần Hưng Đạo 2
Garcerie Duy Tân Phạm Ngọc Thạch
Général Lizé Phan Thanh Giản Điện Biên Phủ
Georges Guynemer Võ Di Nguy Hồ Tùng Mậu
Huỳnh Quan Tiên Hồ Hảo Hớn Hồ Hảo Hớn
Jaccario Tản Đà Tản Đà
Jauréguiberry Ngô Thời Nhiệm Ngô Thời Nhiệm
La Grandière Gia Long Lý Tự Trọng
Lacaze Nguyễn Tri Phương Nguyễn Tri Phương
Lacote Phạm Hồng Thái Phạm Hồng Thái
Larégnère Đoàn Thị Điểm Trương Định
Legrand De La Liraye Phan Thanh Giản Điện Biên Phủ
Léon Combes Sương Nguyệt Ánh Sương Nguyệt Anh
Mac Mahon, De Lattre De Tassigny, Gal De Gaulle Công Lý Nam Kỳ khởi nghĩa
Marins Đồng Khánh Trần Hưng Đạo 2
Miss Cavell Huyền Trân Công Chúa Huyền Trân Công Chúa
Nancy Cộng Hòa Nguyễn Văn Cừ
Nguyễn Tấn Nghiệm, rue de Cầu Kho Phát Diệm Trần Đình Xu
Nguyễn Văn Đưởm Nguyễn Văn Đưởm Nguyễn Văn Nghĩa
Ohier Tôn Thất Thiệp Tôn Thất Thiệp
Paul Blanchy Hai Bà Trưng Hai Bà Trưng
Pavie, Hui Bôn Hoả Lý Thái Tổ Lý Thái Tổ
Pellerin Pasteur Pasteur
Phan Thanh Giản Ngô Tùng Châu Lê Thị Riêng
Pierre Flandin Bà Huyện Thanh Quan Bà Huyện Thanh Quan
Pierre Pasquier Minh Mạng Ngô Gia Tự
Place Eugène Cuniac C.Trường Quách Thị Trang C.Trường Quách Thị Trang
Place Maréchal Joffre Công Trường Quốc Tế Hồ con Rùa
Richaud Phan Đình Phùng Nguyễn Đình Chiểu
Somme Hàm Nghi Hàm Nghi
Testard Trần Qúy Cáp Võ Văn Tần
Thévenet Tú Xương Tú Xương
Tổng Đốc Phương Tổng Đốc Phương Châu Văn Liêm
Trương Minh Ký, Lacant Trương Minh Ký Nguyễn Thị Diệu
Verdun, Gal Chanson, Nguyễn Văn Thinh Lê Văn Duyệt Cách mạng tháng 8
Ypres Nguyễn Văn Tráng Nguyễn Văn Tráng
11è R.I.C. Nguyễn Hoàng Trần Phú

BS Trần Ngọc Quang


Anh Tuấn sưu tầm

dimanche 11 juillet 2021

Bị thành kiến trói buộc

 


Khi suy niệm bài Tin Mừng theo thánh Máccô 6,1-6, thuật lại chuyện Chúa Giêsu đã không được người làng Nagiarét công nhận vì thành kiến của họ, tôi liên tưởng đến những thanh niên cai nghiện ma túy mà tôi tiếp xúc. Tôi cũng đã từng đặt câu hỏi về họ: “Bởi đâu mà họ được như thế?”, nhưng bị giam hãm trong những thành trì vững chắc của định kiến, tôi đã không thấy được ơn Chúa nơi họ.

Tôi được một tu sĩ, người giúp những thanh niên này, mời đến thường xuyên chia sẻ Lời Chúa với họ. Tôi đã nhận thấy nơi họ có nhiều tiến triển, nhưng mới đây biết họ chơi lại ma túy, tôi đã đạp đổ hết những cố gắng của họ và cho rằng những cảm nghiệm họ chia sẻ với tôi về Chúa chỉ nhằm đánh lừa tôi để dễ lợi dụng tôi hơn. Tôi nghĩ rằng nếu họ thực sự có thể nói về Chúa như thế là họ đã được Chúa chạm đến và biến đổi rồi, nên họ sẽ không thể rơi lại vào ma túy như thế nữa. Vậy còn tôi thì sao đây? Tôi vẫn nói với họ về Chúa nhưng tôi có chừa được cái tội nói xấu người khác đâu, cũng như họ không chừa được tội sử dụng ma túy của họ vậy. Tôi cũng bị trói buộc vào tội như họ chứ có hơn gì họ? Dưới mắt người đời có thể như tôi bị trói buộc bằng sợi chỉ và họ thì bằng giây xích. Đương nhiên như thế thì nặng nề hơn cho họ, nhưng dưới mắt Chúa, không biết tội ai lớn hơn.


Thật vậy, họ chỉ làm hại bản thân mình, trong khi tôi làm hại đến người khác, đến thanh danh của họ, và hậu quả của việc này là khôn lường. Hơn nữa, tôi đã được học hỏi nhiều về Chúa, đã có tương quan, mà tôi cho là thâm tình với Chúa, cả mấy chục năm rồi, họ thì mới trở về với Chúa được vài tháng; điều kiện của tôi hơn hẳn của họ mà tôi không dứt được tội của tôi thì tôi có quyền gì để đòi hỏi họ phải dứt ngay tội của họ? Tôi không thể viện cớ tội lớn hay tội nhỏ, đó là dưới mắt người đời, vì khi phạm tội là đã xúc phạm đến Chúa rồi, và đối với Chúa, không thể nói là tội lớn thì xúc phạm hơn là tội nhỏ. Tôi là người đã được nhận lãnh từ Chúa biết bao tình thương, biết bao ơn lành trong mấy chục năm qua mà lại xúc phạm đến Chúa, thì sự xúc phạm của tôi chẳng nặng hơn người mới đến với Chúa vài tháng hay sao?


Ngoài ra, tôi đã quên xuất phát điểm của họ là ở mức âm thấp nhất, nên khi họ có tiến triển thì cũng chỉ vẫn là ở mức âm, làm sao tôi có thể đòi hỏi họ chuyển từ hoàn toàn đen sang hoàn toàn trắng ngay một lúc được? Ơn Chúa cũng cần có thời gian để biến đổi họ từ từ chứ. Vả lại, tôi phải hiểu, dù gì, nơi họ vẫn còn nhiều gian dối vì họ đã là nô lệ của ma túy biết bao năm qua và để cung phụng cho nó họ đã phải “hành nghề” nói dối, do đó, gian dối đã ăn sâu vào con người họ rồi. Chúa cũng chỉ có thể giải thoát họ dần dần trong kiên nhẫn, cũng như Chúa làm với tôi và với mọi người. Vậy mà tôi có quá nhiều thành kiến đối với họ, nên không thể mở lòng ra để hiểu họ trong vị trí của họ rồi kỳ thị và lên án họ. Chính thái độ này của tôi mới nhốt họ lại trong tội của họ, cản trở ơn Chúa tác động nơi họ, làm họ nản lòng và không muốn cố gắng nữa vì thấy chẳng ai tin mình. Hóa ra không những tôi không đi cùng với Chúa mà còn chống lại Chúa nữa, vậy mà tôi cứ tưởng mình là người thợ nhiệt thành của Chúa và hẳn là Chúa phải rất hài lòng về tôi vi tôi đang bắt được những con cá to cho Chúa! 


Lạy Chúa, con cám ơn Chúa đã cho con nhận ra con vẫn đang bị thành kiến trói buộc. Con xin lỗi Chúa vì đã không tin vào ơn Chúa và đã cản trở ơn Chúa nơi người khác qua thái độ kỳ thị của con. Xin Chúa hãy đập tan những thành kiến nơi con để con được giải thoát và mở lòng ra đón nhận và yêu thương anh chị em con cũng như Chúa đang yêu thương họ trong thực trạng của họ.

ULTD & ltd

jeudi 8 juillet 2021

100G THỊT KHO TÀU CHỨA BAO NHIÊU CALO? ĂN THỊT KHO TÀU CÓ BÉO KHÔNG?

Tác giả:   Cập nhật ngày: 06/01/2021

Thịt kho tàu là món ăn được chế biến từ thịt ba chỉ lợn vì vậy lượng chất béo chứa trong món ăn này tương đối lớn. Đây cũng là lý do khiến nhiều người không dám ăn nhiều thịt kho tàu vì lo ngại món ăn này sẽ gây dư thừa calo và sẽ bị béo phì. Tuy nhiên, bạn sẽ bất ngờ về lợi ích của thịt kho đối với sức khỏe khi đọc bài viết này. Hãy cùng xem 100g thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo nhé

100G THỊT KHO TÀU CHỨA BAO NHIÊU CALO?

Từ xa xưa mọi người thường quan niện răng ăn thịt kho tàu sẽ giúp tăng cân do vậy không ít người lo sợ khi ăn món ăn nhiều dưỡng chất dinh dưỡng tuyệt vời này. Tuy nhiên, theo khoa học thì để quyết định một món ăn có gây béo phì hay không sẽ phụ thuộc vào hàm lượng calo và thành phần dinh dưỡng mà chúng cung cấp cho cơ thể. Vậy 100g thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo, thành phần dinh dưỡng có trong thịt kho tàu như thế nào.

thịt kho tàu calo, thịt kho tàu calories, thịt kho tàu bao nhiêu calo, calo trong thịt kho tàu, thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo, 100g thịt kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho tàu có bao nhiêu calo, thịt kho tàu bn calo, lượng calo trong thịt kho tàu, ăn thịt kho tàu có béo không, ăn thịt kho tàu đúng cách, bà đẻ ăn thịt kho tàu được không, cách nấu ăn thịt kho tàu, sau sinh ăn thịt kho tàu, sau sinh có được ăn thịt kho tàu, bà đẻ có được ăn thịt kho tàu không, bà bầu có được ăn thịt kho tàu không, trứng kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho có bao nhiêu calo, 100g thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho calo, thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho trứng bao nhiêu calo, calo trong thịt lợn

100g thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo?

Theo nghiên cứu từ các chuyên gia dinh dưỡng, trong 100g thịt kho tàu chứa 166,6 kcal với thành phần dinh dưỡng chính là chất béo (chủ yếu là axit béo bão hòa), được ví như “bánh quy nén”, trong cùng một lượng thịt mỡ như thịt nạc thì thịt mỡ có thể cung cấp cho cơ thể người lượng calo cao hơn. Chất béo cũng chứa lecithin và cholesterol cần thiết cho cơ thể.

Chất béo chứa lecithin và cholesterol mà cơ thể con người cần. Cholesterol vốn là chất không thể thiếu đối với não, gan, tim, thận, cũng là nguyên liệu chính của nhiều loại hormone nội tiết như hormone sinh dục trong cơ thể con người. Một số cholesterol có thể được chuyển đổi thành vitamin D bằng bức xạ tia cực tím.

Hàm lượng chất béo cao trong thịt kho tàu có khả năng chống đói tốt hơn sau khi ăn, và cũng có thể duy trì sự chuyển hóa bình thường của protein, hòa tan vitamin A, vitamin D, vitamin E và vitamin K, đồng thời thúc đẩy sự hấp thụ và sử dụng các vitamin này.

Hàm lượng chất béo trong thịt kho tàu cao tới 90%, chứa khoảng 37% axit béo bão hòa và 46% axit béo không bão hòa đơn. Thịt kho tàu cung cấp cho con người protein chất lượng cao và các axit béo thiết yếu. Thịt kho tàu có thể cung cấp heme (sắt hữu cơ) và cysteine ​​để thúc đẩy sự hấp thụ sắt, có thể cải thiện tình trạng thiếu máu do thiếu sắt.

Cần kiểm tra tỷ lệ mỡ của cơ thể bằng cách tính chỉ số BMI và số đo vòng bụng theo bảng tính dưới đây để đánh giá hiệu quả kế hoạch giảm cân của bạn nhé!

XEM KẾT QUẢ ĂN THỊT KHO TÀU CÓ BÉO KHÔNG?

Khi nhắc tới thịt lợn, hay thịt kho tàu điều đầu tiên mà mọi người nghĩ đến đó là ăn thịt kho tàu có béo không, có tốt cho hệ tim mạch không. Đặc biệt đối với những bệnh nhân mỡ máu và béo phì thì đây là mối lo ngại hàng đầu.

Người ta cho rằng thịt kho tàu là một trong những thủ phạm của bệnh xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành tim là cholesterol, lại xảy ra tình trạng thịt mỡ có hàm lượng cholesterol tương đối cao nên nhiều người có tâm lý sợ béo.

thịt kho tàu calo, thịt kho tàu calories, thịt kho tàu bao nhiêu calo, calo trong thịt kho tàu, thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo, 100g thịt kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho tàu có bao nhiêu calo, thịt kho tàu bn calo, lượng calo trong thịt kho tàu, ăn thịt kho tàu có béo không, ăn thịt kho tàu đúng cách, bà đẻ ăn thịt kho tàu được không, cách nấu ăn thịt kho tàu, sau sinh ăn thịt kho tàu, sau sinh có được ăn thịt kho tàu, bà đẻ có được ăn thịt kho tàu không, bà bầu có được ăn thịt kho tàu không, trứng kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho có bao nhiêu calo, 100g thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho calo, thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho trứng bao nhiêu calo, calo trong thịt lợn

Ăn thịt kho tàu có béo/mập không?


Tuy nhiên, chất béo có trong thịt kho tàu có thực sự đáng sợ như vậy không?

Một cuộc khảo sát trước đó về độ tuổi trong cộng đồng y tế Nhật Bản cho thấy ở nhiều vùng khác nhau của đất nước, tuổi thọ trung bình của người dân tỉnh Okinawa cao hơn cả nước. Tuy nhiên, người dân tỉnh Okinawa thường thích ăn thịt mỡ. Nhiều người trong số họ sống thọ trên 80 tuổi, và một số người già hầu như ăn thịt mỡ hàng ngày.

Nếu con người không ăn hoặc ăn rất ít chất béo trong một thời gian dài, cơ thể dễ rơi vào trạng thái cholesterol thấp, có thể dẫn đến các bệnh nghiêm trọng khác, cũng sẽ dẫn đến xơ cứng động mạch, và họ đặc biệt dễ mắc các bệnh như thiếu máu, ung thư và suy dinh dưỡng.

Vì vậy, nên ăn thịt mỡ một cách hợp lý, bạn có thể chế biến thịt lợn thành nhiều món ăn phổ biến như thịt kho tàu, thịt kho trứng, thịt lợn luộc,…. Mặc dù, ăn nhiều thịt kho tàu sẽ là nguyên nhân gây béo phì, nhưng nếu ăn chúng một cách khoa học lại là một điều tuyệt vời dành cho sức khỏe.

Người lớn Trung Quốc khuyến nghị trung bình mỗi ngày nên ăn 70 gam chất béo, trong đó có dầu ăn, sữa, trứng và các sản phẩm từ đậu nành, và 15-20 gam chất béo được cung cấp từ thức ăn động vật, tương đương với mỗi ngày. Lấy khoảng 50 gam thịt lợn (mỡ và nạc) hoặc khoảng 100 gam thịt cừu (mỡ và nạc), và 70-100 gam thịt bò. Mặc dù hàm lượng axit béo no trong thịt nạc thấp hơn so với thịt mỡ.

Các chuyên gia dinh dưỡng cũng khuyên rằng, những người suy kiệt cơ thể nên ăn nhiều chất béo hơn, có thể đáp ứng nhu cầu thể chất tốt hơn. Tuy nhiên, vì thịt mỡ chứa nhiều axit béo bão hòa và cholesterol nên những người mắc một số bệnh như tăng huyết áp, bệnh mạch vành và các bệnh khác nên ăn ít hoặc không ăn thịt mỡ.

CÁCH ĂN THỊT KHO TÀU ĐÚNG CHUẨN TỐT CHO SỨC KHỎE

Bí quyết ăn thịt kho tàu mà vẫn tốt cho sức khỏe nằm ở cách nấu thịt, người dân địa phương quen om thịt mỡ, họ thường ninh thịt khoảng 4 tiếng trước khi ăn. Sau một thời gian đun nhỏ lửa như vậy, axit béo no trong mỡ giảm đi rất nhiều, lượng cholesterol cũng giảm hơn 50%.

thịt kho tàu calo, thịt kho tàu calories, thịt kho tàu bao nhiêu calo, calo trong thịt kho tàu, thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo, 100g thịt kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho tàu có bao nhiêu calo, thịt kho tàu bn calo, lượng calo trong thịt kho tàu, ăn thịt kho tàu có béo không, ăn thịt kho tàu đúng cách, bà đẻ ăn thịt kho tàu được không, cách nấu ăn thịt kho tàu, sau sinh ăn thịt kho tàu, sau sinh có được ăn thịt kho tàu, bà đẻ có được ăn thịt kho tàu không, bà bầu có được ăn thịt kho tàu không, trứng kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho có bao nhiêu calo, 100g thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho calo, thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho trứng bao nhiêu calo, calo trong thịt lợn

Ăn thịt kho tàu đúng cách không tăng cân

Một nghiên cứu được thực hiện bởi Khoa Dinh dưỡng của Bệnh viện Đa khoa Quân khu Bắc Kinh về ảnh hưởng của việc kho thịt ba chỉ lợn trên 2,5h với lửa nhỏ sẽ làm thay đổi hàm lượng chất béo, axit béo bão hòa trong thịt mỡ có thể giảm từ 40% đến 50%.

Các chuyên gia cho rằng, việc hầm lâu ngày có thể phân hủy mỡ trong thịt lợn thành các chất có trọng lượng phân tử thấp, các chất đạm, vitamin, lecithin sau khi phân hủy thành axit béo trong thịt mỡ đều là những chất dinh dưỡng có lợi cho cơ thể người.

GIẢI ĐÁP NHỮNG CÂU HỎI XOAY QUANH THỊT KHO TÀU

  • Trẻ em ăn nhiều thịt kho tàu có tốt không?

Trẻ ăn quá nhiều chất béo không có lợi cho sự phát triển thể chất vì chất béo chứa khoảng 90% là mỡ động vật, tuy có mùi vị thơm ngon nhưng lại không tốt cho trẻ đang tuổi lớn và phát triển. Đó cũng là do chế độ ăn của trẻ đòi hỏi một tỷ lệ thích hợp các chất dinh dưỡng khác nhau.

Chất béo cung cấp một lượng lớn calo cho cơ thể và lưu lại lâu trong dạ dày. Điều này ảnh hưởng đến việc hấp thụ các loại rau và sản phẩm đậu nành khác. Ngoài ra, quá nhiều calo sẽ trở thành chất béo tích tụ trong cơ thể, từ đó dễ tăng cân, béo phì.

thịt kho tàu calo, thịt kho tàu calories, thịt kho tàu bao nhiêu calo, calo trong thịt kho tàu, thịt kho tàu chứa bao nhiêu calo, 100g thịt kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho tàu có bao nhiêu calo, thịt kho tàu bn calo, lượng calo trong thịt kho tàu, ăn thịt kho tàu có béo không, ăn thịt kho tàu đúng cách, bà đẻ ăn thịt kho tàu được không, cách nấu ăn thịt kho tàu, sau sinh ăn thịt kho tàu, sau sinh có được ăn thịt kho tàu, bà đẻ có được ăn thịt kho tàu không, bà bầu có được ăn thịt kho tàu không, trứng kho tàu bao nhiêu calo, thịt kho có bao nhiêu calo, 100g thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho calo, thịt kho bao nhiêu calo, thịt kho trứng bao nhiêu calo, calo trong thịt lợn

Trẻ em ăn nhiều thịt kho tàu không tốt cho sức khỏe

  • Bà đẻ ăn thịt kho tàu được không?

Sau sinh ăn thịt kho tàu được không khi mà những lời đồn kiêng cữ cổ hủ truyền tai nhau bắt buộc phải kiêng sau sinh khiến nhiều mẹ lo lắng vì sợ ảnh hưởng tới sức khẻ sau này của cả mẹ và bé. Hàm lượng dinh dưỡng trong thịt kho tàu chủ yếu là chất béo do vậy khi ăn nhiều món ăn này sẽ khiến mẹ và mẹ bị đầy bụng, kho tiêu. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là mẹ không được ăn món ăn bổ dưỡng này, miễn là với một lượng vừa đủ.

  • Bà bầu có được ăn thịt kho tàu không?

Tương tự với mẹ sau sinh, mẹ bầu cũng hoàn toàn ăn được thịt kho tàu và ăn với một lượng vừa phải để đảm bảo hệ tiêu hóa không bị khó chịu.

Kết luận: Bài viết này thẩm mỹ viện Quốc tế Nevada đã phần nào giúp bạn hiểu rõ hơn lượng calo có trong thịt kho tàu và giải đáp thắc mắc ăn thịt kho tàu có béo không cũng như giúp bạn hiểu rõ được những lợi ích cũng như tác hại khi bổ sung món ăn này trong thực đơn.

NGUỒN

mardi 6 juillet 2021

Lời trăn trối của vua hề Charlot

 Lời trăn trối của vua hề Charlot


Trước lúc mất ở tuổi 88, vua hề Charlie Chaplin phát biểu 4 điều như sau:

1. Không có gì vĩnh cửu trong thế giới này, kể cả những phiền muộn của chúng ta.
2. Tôi thích đi dạo dưới trời mưa, vì không ai có thể nhìn thấy nước mắt của tôi.
3. Ngày mất mát lớn nhất trong cuộc đời là ngày chúng ta không cười.
4. Sáu bác sĩ giỏi nhất trên thế giới là : mặt trời, sự nghỉ ngơi, luyện tập, ăn kiêng, lòng tự trọng, bạn bè.

Hãy thực hiện 4 điều đó trong tất cả các giai đoạn của cuộc đời mình và hãy tận hưởng cuộc sống khỏe mạnh...
Nếu bạn nhìn thấy mặt trăng, bạn nhìn thấy vẻ đẹp của Thượng đế...
Nếu bạn nhìn thấy mặt trời, bạn nhìn thấy sức mạnh của Thượng đế...
Nếu bạn nhìn thấy tấm gương, bạn nhìn thấy tác phẩm đẹp nhất của Thượng đế.

Hãy tin điều đó. Tất cả chúng ta là du khách. Thượng đế là hãng du lịch của chúng ta, người quyết định lộ trình, đặt chỗ, định hướng...Hãy tin Thượng đế và tận hưởng cuộc sống.

Cuộc đời là một chuyến du hành.
Vì vậy hãy sống ngày hôm nay ! Ngày mai có thể sẽ không đến.***

lundi 5 juillet 2021

Sống thọ không phải do ăn uống hay vận động?

 Sống thọ không phải do ăn uống hay vận động?

Bà Elizabeth H. Blackburn, người đoạt giải Nobel sinh học đã chỉ ra rằng người ta sống thọ hay khỏe mạnh không phải do ăn uống tẩm bổ hay vận động tích cực; mà là do giữ được TÂM LÝ CÂN BẰNG.

Vì sao nói người tâm lý cân bằng thì sống thọ?

song-tho-nho-tam-ly-can-bang

Nghiên cứu về sống thọ cho thấy, giữ tâm lý cân bằng chiếm 50% về hiệu quả kéo dài tuổi thọ

Theo một số nghiên cứu về tuổi thọ của con người được đo lường qua các chỉ tiêu người ta nhận thấy rằng: Ăn uống điều độ chiếm 25%, các hoạt động trong cuộc sống chiếm 25%, Tâm Lý Cân Bằng chiếm những 50% về hiệu quả kéo dài sức khỏe và tuổi thọ.

Một người hay nổi giận, sẽ phát sinh những hormone độc tính. Y học cho thấy, các bệnh như ung thư, xơ cứng động mạch, cao huyết áp, loét hệ tiêu hóa, kinh nguyệt không đều, da dẻ khô sạm, có từ 65-90% triệu chứng liên quan tới áp lực tâm lý. Có thể gọi đó là một dạng bệnh Tâm Thể (tổn thương tâm lý đưa đến tổn thương cơ thể).

Nếu con người hay cáu gắt, lo lắng, áp lực hormone luôn ở mức cao, hệ thống miễn dịch sẽ khiến huyết áp hoạt động quá nhiều trong thời gian dài dẫn đến mệt mỏi và sinh ra bệnh tật.

Khi vui, não bộ tiết ra hormone hưng phấn khiến con người thoải mái, cảm giác vui tươi, đưa đến trạng thái tốt, giúp điều tiết các cơ quan trong cơ thể cân bằng, khỏe khoắn.

Làm sao để đạt tâm lý cân bằng để sống thọ?

song-tho-nho-tam-ly-can-bang

Để cân bằng tâm lý ta cần giảm áp lực và tăng thêm niềm vui cho bản thân

Trong cuộc sống, chúng ta nên làm như thế nào mới có thể có được hormone hưng phấn, giảm hormone áp lực?

Có mục tiêu rõ ràng, nỗ lực để đạt được:

Trong cuộc sống, đam mê quyết định tâm thái con người, khi có nỗ lực đạt mục tiêu não bộ sẽ ở trong trạng thái thoải mái phát triển.

Lấy việc giúp đỡ người khác làm niềm vui giúp sống thọ:

Nghiên cứu chỉ ra, giúp đỡ người khác về vật chất, có thể giảm tỷ lệ tử vong xuống 42%, giúp người khác ổn định tinh thần, có thể giảm tỷ lệ tử vong dưới 30%. Bởi vì tốt với người khác, hay làm việc thiện, sẽ có cảm giác vui tươi và tự hào, giảm hormone áp lực, thúc đẩy hormone hưng phấn.

song-tho-nho-tam-ly-can-bang

Giúp đỡ người khác về vật chất, có thể giảm tỷ lệ tử vong xuống 42%, giúp người khác ổn định tinh thần, có thể giảm tỷ lệ tử vong dưới 30%.

Giữ mối tương giao lành mạnh:

Một công trình nghiên cứu trong vòng 20 năm của 2 nhà tâm lý người Mỹ đã cho thấy trong số các nhân tố quyết định tuổi thọ, đứng số 1 là “quan hệ tốt giữa người với người”. Họ cho rằng, quan hệ con người với con người quan trọng hơn dinh dưỡng, hơn cả việc thường xuyên luyện tập trong thời gian dài. Mối tương giao giữa người với người không chỉ bao gồm bạn bè, còn bao gồm quan hệ gia đình. Vì thế, gia đình hòa thuận, bạn bè tốt là một trong những yếu tố quyết định tuổi thọ con người.

Cho đi điều thiện sẽ nhận lại điều thiện:

Khi chúng ta cười với người khác, người khác cũng sẽ cười lại với chúng ta. Bất luận là ở cùng bạn bè hay là cùng những người bạn cũ trò chuyện, hãy nhớ luôn giữ nụ cười, cho đi niềm vui.

song-tho-nho-tam-ly-can-bang

Thường xuyên trò chuyện cùng bạn bè giúp ta giải tỏa áp lực một cách hiệu quả

Không tức giận, không sinh bệnh giúp sống thọ:

Hiện nay, theo Tổ chức y tế thế giới, trên 90% bệnh đều có liên quan tới tinh thần.

Chỉ cần chúng ta giữ tinh thần thoải mái, thì sẽ không mắc bệnh nghiêm trọng.

“Tâm phải TỊNH, Thân phải ĐỘNG”:

Biết giữ tinh thần thoải mái, là một cách dưỡng sinh, có thể không được mọi người quan tâm, vì thế mới xuất hiện “những bệnh tiêu hóa khó chữa “, “bệnh viêm cả đời không khỏi “…

Tâm Tĩnh thì Thân An, thân an thì khỏe mạnh, tâm an bách bệnh tiêu trừ!

Chúc các nàng luôn khỏe mạnh và xinh đẹp như hoa!


Chờ vaccine 'xịn'


NGUYỄN VĂN TUẤN
 Giáo sư, Đại học New South Wales


Chờ vaccine 'xịn'

Thứ bảy, 3/7/2021,

Bạn tôi ở Việt Nam mới hỏi rằng anh có nên chờ vaccine Pfizer, tôi trả lời ngay “không nên chờ”.

"Chờ vaccine xịn an toàn hơn không?", anh hỏi. Tôi nói: "Những vaccine như AstraZeneca, Moderna và Pfizer đều rất an toàn".

Anh sau đó dường như vẫn lăn tăn. Anh có thể chưa hoàn toàn an tâm, như tâm lý tôi đang thấy ở một số người.

Một số bạn bè, người quen ở Việt Nam cho tôi biết, có những người trong cộng đồng đang nói với nhau rằng vaccine Pfizer và Moderna đắt tiền hơn, có hiệu quả cao hơn AstraZeneca. Nhất là họ cho rằng, AstraZeneca có lẽ ít an toàn, gây nhiều phản ứng không mong muốn. Và vì thế, có người đã hoãn tiêm AstraZeneca mặc dù họ trong nhóm được tiêm.

Tôi muốn thuyết phục các bạn rằng cách so sánh và niềm tin đó sai. Các bạn nên tiêm một trong ba loại vaccine hiện nay khi có cơ hội. Đừng chần chừ hay tìm cách hoãn tiêm, đừng chờ vaccine "xịn". Đơn giản vì không có khái niệm "vaccine xịn" và không thể so sánh hiệu quả giữa các vaccine.

Một bộ phận công chúng nghĩ rằng Pfizer và Moderna hiệu quả cao hơn AstraZeneca. Kết quả nghiên cứu công bố trên các tập san y khoa cho thấy vaccine Pfizer hiệu quả 95%, Moderna 94%, và AstraZeneca 72%.

Như tôi đã giải thích, khi nói vaccine có hiệu quả 90% thì điều đó không có nghĩa là giảm 90% số ca nhiễm mà là: người được tiêm đầy đủ giảm 90% nguy cơ nhiễm.

Nhưng các bạn có thể dựa vào đó mà nói rằng AstraZeneca hiệu quả thấp nhất, hay không "xịn" bằng vaccine của Mỹ? Câu trả lời dứt khoát là "không". Có rất nhiều lý do không thể so sánh hiệu quả các vaccine như vậy.

Thứ nhất, thiết kế nghiên cứu không cho phép so sánh hiệu quả giữa các vaccine. Hiện nay, hiệu quả của mỗi loại được đánh giá qua các nghiên cứu độc lập với nhau. Ví dụ, Pfizer được đánh giá qua so sánh tỷ lệ nhiễm ở nhóm vaccine và "nhóm chứng" A, còn AstraZeneca thì lại so sánh với "nhóm chứng" B. Hai "nhóm chứng" A và B hoàn toàn độc lập nên không thể so sánh hiệu quả của hai vaccine được.

Để so sánh hiệu quả hai vaccine một cách khoa học, người ta phải làm nghiên cứu "head-to-head", tức so sánh trực tiếp trong cùng một nghiên cứu. Thiết kế này có nghĩa là hai vaccine so sánh với một "nhóm chứng" chung. Nhưng nghiên cứu dạng này chưa và sẽ không bao giờ được thực hiện, vì không hãng nào muốn so sánh vaccine của họ với vaccine của công ty khác mà kết quả có là gì đi nữa cũng có bên không vui.

Thứ hai, đặc điểm của tình nguyện viên trong các nghiên cứu rất khác nhau. Mỗi nghiên cứu có một nhóm tình nguyện viên riêng, hoàn toàn độc lập. Nghiên cứu AstraZeneca thử nghiệm trên tình nguyện viên Brazil, Nam Phi và Anh, còn nghiên cứu Pfizer làm trên người ở Mỹ và Đức. Thử nghiệm AstraZeneca làm trên người từ 18 đến 55 tuổi ở Anh, 18 đến 65 tuổi ở Nam Phi và không thấy đề cập đến tiêu chuẩn loại trừ liên quan bệnh đi kèm. Còn thử nghiệm Pfizer làm trên các nhân viên y tế và cộng đồng nhưng loại trừ người có bệnh nền.

Các nhóm tình nguyện viên rất khác nhau về thành phần kinh tế và hệ thống y tế, đặc điểm sinh học... nên hiệu quả của các thử nghiệm chắc chắn khác nhau. Sự khác biệt có thể chẳng liên quan gì đến vaccine và không thể so sánh trực tiếp được.


Thứ ba, phương pháp phân tích dữ liệu rất khác nhau. Theo các mô hình thống kê áp dụng cho phân tích hiệu quả vaccine giữa các thử nghiệm lâm sàng, có nghiên cứu sử dụng mô hình Binomial, có nghiên cứu sử dụng mô hình Cox, thậm chí mô hình Poisson. Các mô hình này thích hợp cho mỗi tình huống. Nhưng vì các tham số kỹ thuật khác nhau, nên kết quả cũng khác nhau. Ngay trong cùng một trường dữ liệu, hai mô hình phân tích có thể cho ra hai kết quả khác nhau. Vấn đề là nhà nghiên cứu phải đủ am tường để chọn một mô hình thích hợp.

Thứ tư, tỷ lệ nhiễm virus rất khác biệt giữa các quần thể thử nghiệm - yếu tố ảnh hưởng đến sự khác biệt về hiệu quả vaccine. Tỷ lệ này dao động từ 0,9% với Pfizer đến 1,8% với Johnson & Johnson. Tỷ lệ nhiễm khác nhau dẫn đến số ca nhiễm khác nhau giữa các nghiên cứu. Có nghiên cứu ghi nhận 130 ca nhiễm AstraZeneca, nhưng cũng có nghiên cứu ghi nhận hơn 450 ca nhiễm Johnson & Johnson. Số ca nhiễm khác nhau dẫn đến kết quả và độ tin cậy cũng khác nhau.

Về phản ứng phụ, nhiều người đang e ngại phản ứng phụ sau khi tiêm AstraZeneca, nhưng có lẽ họ không biết hay không chú ý rằng vaccine khác như Pfizer và Moderna cũng có phản ứng phụ như vậy.

Vài bạn nghĩ rằng AstraZeneca có nhiều phản ứng phụ hơn Pfizer, nhưng cảm nhận đó không đúng với thực tế. Số liệu từ Australia trên người đã tiêm cho thấy phản ứng phụ của hai vaccine AstraZeneca và Pfizer tương đương nhau. Chẳng hạn, số ca có phản ứng phụ cần đến bác sĩ hay nhập viện sau liều thứ hai của AstraZeneca là 0,7% - tức 7 trên 1.000 người và đối với Pfizer là 1,8% - 18 trên 1.000 người.

Bạn có thể thắc mắc, "0,7% với 1,8% chênh nhau chớ", nhưng trong khoa học, tỷ lệ này là chênh rất thấp, không đáng kể.

Tóm lại, dữ liệu từ nghiên cứu hiện nay không cho phép chúng ta kết luận vaccine nào hiệu quả hơn hay vaccine nào hiệu quả thấp. Những lý do về cách thiết kế nghiên cứu, chọn nhóm tình nguyện viên, phương pháp phân tích và tỷ lệ nhiễm trong quần thể đều ảnh hưởng đến hiệu quả vaccine.

Tất cả ba vaccine tôi đề cập đều đã qua nghiên cứu cẩn thận, dữ liệu minh bạch và đã công bố, được giới khoa học đánh giá độc lập, chúng ta có thể tin vào chúng. Cả ba vaccine khá an toàn và có tỷ lệ phản ứng phụ tương đương nhau.

Và bạn đừng quên, những con số về hiệu quả vaccine được rút ra từ việc áp dụng trên một quần thể chứ không áp dụng cho một cá nhân. Mỗi người chẳng hưởng nhiều lợi ích từ mũi tiêm vaccine, nhưng qua việc tiêm chủng, mỗi chúng ta đóng góp cho cộng đồng để tạo nên miễn dịch cộng đồng. Đó là ý nghĩa đích thực của chiến dịch tiêm chủng.

Nguyễn Văn Tuấn
N. Quách chuyển