Merci Anh Tuân TRUONG pour ces photos
Enfin le printemps est arrivé.....
Merci Anh Tuân TRUONG pour ces photos
LỜI CẦU NGUYỆN CHO ĐỨC GIÁO HOÀNG PHAN XI CÔ.
Đức Thánh Cha về Nhà Cha lúc 7:35am thứ Hai ngày 21/04/2025
Vatican News
Đức Hồng y Farrell đã loan báo:
Anh chị em thân mến,
với nỗi đau sâu sắc, tôi phải thông báo về sự qua đời của Đức Thánh Cha Phanxicô.
Lúc 7 giờ 35 sáng nay, Giám mục Roma, Phanxicô, đã trở về nhà Cha.
Cả cuộc đời ngài đã được hiến dâng để phục vụ Chúa và Hội Thánh của Người.
Ngài đã dạy chúng ta sống các giá trị Tin Mừng với lòng trung tín, can
đảm và tình yêu phổ quát, đặc biệt là cho những người nghèo khổ và bị
gạt ra bên lề.
Với lòng biết ơn sâu xa vì gương sáng của ngài như
một môn đệ đích thực của Chúa Giêsu, chúng ta phó thác linh hồn Đức
Thánh Cha Phanxicô cho tình yêu thương xót vô biên của Thiên Chúa Ba
Ngôi.
Amanda Nguyễn, nhà hoạt động dân quyền người Mỹ gốc Việt, là người đã bay vào vũ trụ sáng ngày 14 Tháng Tư 2025, trong sứ mệnh du hành vũ trụ toàn nữ đầu tiên. Cụ thể trong chuyến bay này, Amanda tiến hành ba thí nghiệm trong không gian để giúp các thế hệ phi hành gia tương lai, bao gồm kiểm tra mức độ phát triển nhanh trong không gian, và các trang bị của phi hành gia với tình trạng ẩm.
Là một sinh viên tốt nghiệp Harvard, thực tập tại NASA và sau đó làm việc tại Trung tâm Vật lý thiên văn của Harvard-Smithsonian và Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, năm 2019, Amanda Nguyễn được đề cử giải Nobel Hòa bình cho sự vận động của mình thay mặt cho những người sống sót sau vụ tấn công tình dục. Amanda, năm nay 34 tuổi, được báo chí Mỹ ca ngợi là người đã biến nỗi đau của đời mình thành luật pháp, tạo tính bước ngoặt cho những người sống sót sau vụ tấn công tình dục, và giờ đây cô ghi vào lịch sử chuyến bay vào vũ trụ với tư cách là người phụ nữ Việt Nam và Đông Nam Á đầu tiên..
Và phía sau sự kiện bay vào vũ trụ, là câu chuyện đời của Amanda mà không phải ai cũng biết.
Bị cưỡng bức ở tuổi 22, Amanda Nguyễn sốc khi biết rằng cô sẽ phải trả tiền cho bộ dụng cụ khám nghiệm bằng chứng hiếp dâm của mình – và các bằng chứng này có thể bị tiêu hủy trước bất kỳ phiên tòa nào, do chưa có luật định gìn giữ.
Chỉ vài giờ trước đó, Amanda Nguyễn vẫn đang trong giấc mơ đời của mình. “Tôi là sinh viên tại Harvard, ba tháng nữa là tốt nghiệp với phần đời còn lại ở phía trước,” cô kể. Amanda Nguyễn đứng trước lựa chọn đầy những tham vọng: trở thành một phi hành gia – vật lý thiên văn là chuyên ngành của cô và cô đã thực tập tại NASA khi 18 tuổi – hoặc bắt đầu sự nghiệp với CIA, với tư cách là một điệp viên. Đơn giản vì cô đã được các lời mời tuyển dụng thực tế. Nhưng sau đó, một bữa tiệc của hội sinh viên đã phá nát mọi thứ qua một vụ cưỡng hiếp.
Thông thường, các nạn nhân sẽ cố gắng đi qua, quên đi, và bắt đầu lại cuộc sống. Nhưng với Amanda Nguyễn là cuộc tranh đấu không khoan nhượng, dù đầy những khó khăn.
Sau khi đối diện với những lựa chọn, cuối cùng Amanda Nguyễn quyết định nộp một báo cáo cho cảnh sát – truy tố tội hiếp dâm ở Massachusetts có thời hiệu là 15 năm. Để hoàn tất hồ sơ, Amanda đã thực hiện nhiều xét nghiệm – công thức máu, xét nghiệm vi sinh, xét nghiệm hóa học, xét nghiệm thai kỳ – và loại thuốc được kê (khoảng 30 viên, bao gồm thuốc kháng sinh, thuốc phòng ngừa viêm gan B và HIV). Cuối cùng, cô được xuất viện với một hóa đơn – $4,863,79 – cũng như 65 tờ giấy: đơn thuốc và tác dụng phụ của chúng, biểu mẫu để ký, tờ rơi, một lá thư y tế để gia hạn công việc tại trường đại học.
“Quy định về thời hiệu là 15 năm vì nó thừa nhận rằng chấn thương cần thời gian để xử lý,” Amanda nói. “Nó cho phép nạn nhân có thời gian để tìm công lý đó. Nhưng việc tiêu hủy bộ dụng cụ xét nghiệm hiếp dâm sau sáu tháng sẽ ngăn cản nạn nhân giữ được bằng chứng quan trọng.”
Amanda đặt câu hỏi: “Trong các vụ án giết người, các vụ án bỏ ngỏ, đã được giải quyết nhiều năm sau đó vì bằng chứng không bị phá hủy. Vậy tại sao tội ác cụ thể này chủ yếu ảnh hưởng đến phụ nữ, mà bằng chứng bị vứt bỏ?”
Nhận ra sự bất cập của luật pháp mà lâu nay vẫn tồn tại cho các nạn nhân thường chịu thua trước khi bước vào cuộc đấu tranh, Amanda nói cô thấy mình từ cảm giác bị phản bội, thua thiệt đã chuyển thành ngọn lửa. Cô quyết không dừng lại.
Hoạt động này đã vọng đến Tòa Bạch Ốc. Tổng Thống Obama ký thành luật liên bang vào Tháng Mười năm 2016 – ba năm sau khi vụ Amanda bị cưỡng hiếp. Kể từ đó, tổ chức Rise nỗ lực để bảo đảm các biện pháp bảo vệ tương tự ở mỗi tiểu bang, áp dụng thành công 91 trương hợp trong thập niên qua – và cũng đang tiến đến một hiệp ước quốc tế trao quyền tài phán phổ quát cho các vụ hiếp dâm.
Sự lan tỏa của Amanda Nguyễn dẫn đến việc năm 2019, cô được đề cử giải Nobel Hòa Bình và năm 2022, cô là một trong những người phụ nữ của năm do tạp chí Time bình chọn.
Giờ đây, Amanda Nguyễn là một phi hành gia và trở thành người phụ nữ Việt Nam đầu tiên bay vào vũ trụ trên tàu Blue Origin.
Bố mẹ của Amanda Nguyễn gặp nhau ở Hoa Kỳ. Cả hai đều đến đây với tư cách là người tị nạn sau khi Sài Gòn sụp đổ. Họ rời khỏi đất nước trên chiếc thuyền nhỏ không có đồ đạc và không có ai là người trong gia đình, tìm đường đến đất liền bằng cách sử dụng phương pháp định vị thiên thể – những câu chuyện kể lại hành trình tìm tự do của họ, đã khiến bầu trời đêm trở nên kỳ diệu đối với Amanda ngay từ khi còn nhỏ.
Bố của cô về sau mắc căn bệnh trầm uất và trở thành một người đàn ông hung dữ, tức giận và hay ngược đãi. Tuổi thơ của cô gắn liền với mẹ trong thư viện, hoặc hiệu sách địa phương trong khi họ chờ cha cô “hạ hỏa.” Trước khi vào nhà, mẹ luôn để cô ở bên ngoài trong khi bà kiểm tra xem nhà có an toàn không. Khi đó, Amanda Nguyễn ngồi đếm các vì sao trong khi chờ đợi. Cô kể lại rằng “Ý tưởng đi vào không gian có nghĩa là một lời hứa thêm với bản thân mình rằng tôi sẽ tìm cách trốn thoát.”
Harvard là nơi trú ẩn đầu tiên cũng như toàn bộ tương lai của cô. Nhưng đó cũng là nơi cô đối diện với nỗi tổn thương đầu tiên, và cũng là cơ hội để cô vùng dậy.
Trong khi từ từ ổn định cuộc sống, tốt nghiệp, Amanda chuyển đến Washington DC và trải qua các vòng tuyển dụng bí mật, dài với CIA, cô đồng thời nghiên cứu cách để luật hóa việc bảo tồn các bộ dụng cụ xét nghiệm hiếp dâm của mình – và của cả những người khác. Cô gọi điện thoại và gửi email đến các phòng xét nghiệm pháp y, gõ cửa khắp nơi. Cuối cùng, vài ngày trước khi sáu tháng kết thúc, bộ dụng cụ đã được tìm thấy và phòng xét nghiệm đồng ý gia hạn. Nhưng ngay sau cảm giác nhẹ nhõm ban đầu, cô nhận ra rằng trong sáu tháng nữa, cô sẽ phải làm lại tất cả, từ đầu.
Mặc dù Amanda Nguyễn chưa bao giờ coi mình là một nhà hoạt động, nhưng giờ đây cô đã ở trong vai trò đó. Cô bắt đầu bằng cách gửi các email nhóm, với hầu hết mọi người cô biết đều gắn vào, nêu rõ những gì cô muốn thay đổi và lý do tại sao. Phản hồi rất áp đảo. Bạn bè đề nghị xây dựng một trang web để tính toán tác động kinh tế; một nhóm luật sư của Harvard giúp soạn thảo dự luật. Tuy nhiên, chính những thông điệp từ những người sống sót mới là điều nổi bật. Những người phụ nữ trên khắp đất nước gửi cho cô câu chuyện của riêng họ. Amanda Nguyễn nói rằng “Họ đã trải qua những hậu quả khủng khiếp của hệ thống tư pháp hình sự bị phá vỡ.” Nhiều sự kiện hình sự thương tâm được gửi đến Amanda, cho thấy mọi thứ đều bị lỗ hổng này của luật pháp ngăn trở con đường đến công lý cuối cùng.
Việc thúc đẩy Đạo luật về Quyền của Người sống sót sau vụ xâm hại tình dục đã chiếm hết cuộc sống của Amanda. Cô đã rút đơn xin làm việc ở CIA của mình. “Nó chiếm hết thời gian của tôi,” cô nói. “Tôi ăn, ngủ và mơ về nó, và không thể đi đâu mà không nói về nó. Tôi không nói rằng điều đó lành mạnh nhưng nó chắc chắn là một yếu tố chính tạo nên động lực.” Trong khi 99% các dự luật không được Quốc Hội thông qua, thì dự luật này khi vận động, đã được thông qua với mức cao nhất. Mặc dù cố vấn cấp cao của ngành tư pháp Thượng Viện đề xuất gọi nó là Luật của Amanda, nhưng cô muốn nó đại diện cho tất cả những người sống sót. “Khi nó được bỏ phiếu thông qua, cảm giác gần giống như một trải nghiệm ngoài cơ thể,” cô nói. “Cảm giác như một lời nguyền đang bị phá vỡ.”
Chuyến bay của Amanda Nguyễn vào vũ trụ Tháng Tư 2025 là một nghiên cứu, nhưng cũng là một cuộc vận động khác. Một trong những thí nghiệm của cô trong không gian sẽ xoay quanh vấn đề chảy máu và kinh nguyệt – sự hấp thụ chất lỏng trong những thời điểm khác nhau của trọng lực. “Theo truyền thống, NASA cấm phụ nữ trở thành phi hành gia và một trong những lý do họ trích dẫn nhiều nhất là kinh nguyệt,” cô nói. “Đó là lý do tại sao tôi đang làm điều đó.”
Và Amanda Nguyễn đã bước lên Blue Origin, như để lại tranh đấu cho quyền phổ quát của phụ nữ đi vào vũ trụ. Và điều quan trọng hơn hết, cô là một người Việt Nam, quả cảm vươn lên từ nghịch cảnh đời mình, và từ một gia đình đã kiên cường băng đại dương tuyệt vọng để tìm đến một nơi chốn mới, là tương lai hôm nay của cô.
N.My VO chuyển
***************************************
Thêm bài viết về Amanda
Croquettes de saumon à l’asiatique, mayo à l’avocat
Photo: Erik Putz
Le panko donne juste ce qu'il faut de croquant, tandis que la lime et l'avocat subliment la saveur du saumon. Un vrai délice !
Préparation: 20 minutesCuisson: 8 minutes
6 portions
BI KỊCH TRỊNH CÔNG SƠN
Tác giả: Trịnh Cung.
Hình wikipedia
LGT: Trịnh Cung, hoạ sĩ nổi tiếng ở Sài Gòn, tên thật là Nguyễn Văn Liễu, sinh năm 1938 tại thành phố Nha Trang. Ông tốt nghiệp trường Cao đẳng Mỹ thuật Huế năm 1962, dạy học tại các trường Cao đẳng Mỹ thuật Huế và Gia Định từ năm 1970 đến năm 1973 và đã từng là sĩ quan Quân lực VNCH. Hiện ông sống tại Sài Gòn cùng vợ là nhà thơ Phương Lan và con trai.
Năm 1994 ông có triển lãm cá nhân tại Paris, năm 1996 tham gia thỉnh giảng về mỹ thuật tại Đại học San Francisco State University. Năm 1997 ông tổ chức triển lãm cá nhân tại Orange County và Washington DC, năm 1998 có triển lãm cá nhân tại Los Angeles. Năm 1999 ông thỉnh giảng về mỹ thuật tại Đại học Indiana. Năm 2007, ông đọc tham luận Hội hoạ Việt Nam từ chiến tranh đến hoà bình tại Đại học Bang Massachusette, Hoa Kỳ. Năm 2008, đọc tham luận Mỹ thuật Việt Nam thời chiến tranh và hậu quả tại Bảo tàng Nghệ thuật Quốc gia Singapore (Singapore Art Museum). Đầu năm 2009 Trịnh Cung đưa ra công chúng một bài viết về người bạn thân là nhạc sĩ quá cố Trịnh Công Sơn - Trịnh Công Sơn & tham vọng chính trị, gây nhiều tranh cãi trong giới văn nghệ sĩ.
Xin giới thiệu một bài viết của Trịnh Cung về nhạc sĩ quá cố Trịnh Công Sơn để chúng ta có thể hiểu thêm những góc khuất trong cuộc đời của một người nghệ sĩ tài hoa, được đại đa số công chúng đón nhận nhưng cũng không ít người chê bai phê phán – Đó là “Bi kịch” của Trịnh Công Sơn…
Hoài Nguyễn – 16/3/2017
----------------------------------
Tôi gặp Trịnh Công Sơn vào năm 1958 tại Huế; lúc đó Sơn khoảng 17 tuổi và tôi 18 tuổi. Chúng tôi chơi với nhau vì cùng tâm hồn thi ca, và bởi vì lúc đó tôi chưa hề là họa sĩ.
Sơn thích thơ của tôi và đã phổ bài "Cuối cùng cho một tình yêu" năm đó. Trước đó, Trịnh Công Sơn đã viết "Ướt Mi", "Thương một người" và "Nhìn những mùa Thu đi". Ngôn ngữ của "Ướt Mi", "Thương một người" và "Nhìn những mùa Thu đi" còn nhẹ nhàng, và còn có gì đó ảnh hưởng của Ðặng Thế Phong trong "Giọt Mưa Thu" hoặc "Buồn Tàn Thu" của Văn Cao - nhưng đến khi Sơn phổ nhạc bài thơ của tôi, nhạc của Sơn bắt đầu một chương khác, do ngôn ngữ của bài thơ lúc đó rất là mới. Tôi đã dùng những chữ "đói", "mỏi" trong thơ, mà lúc này Sơn lại thích bài thơ đó.
Tuy nhiên theo tôi, bài Diễm Xưa của Sơn mới là mở đầu của một TCS hoàn toàn mới lạ và cực kỳ hấp dẫn trong nhạc trẻ, giới trẻ hồi đó.
Cuộc đời của Sơn là một bi kịch. Ba Sơn mất lúc anh đang học ở Chasseloup-Laubat (Jean-Jacques Rousseau) - một trường dạy chương trình Pháp - và đang chuẩn bị thi «bac» thì Sơn phải bỏ học để về chịu tang ba.
Sơn rất giỏi thể thao. Anh tập 10 môn phối hợp rất được chú ý ở trường học. Sơn cũng giỏi về NhuÐạo và Boxing. Trong một buổi dợt với người em là Trịnh Quang Hà - anh đã bị một cú choàng vai, và bị tổn thương phổi rất nặng, nên phải bỏ cuộc, và nằm dưỡng bệnh hai năm. Nếu Sơn không bị những sự kiện đó, tôi nghĩ là Sơn sẽ đi học ở Paris và sẽ trở thành một tiến sĩ, một bác sĩ, một kỹ sư ... chớ không phải là một nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Tôi cho biến cố đó đã đặt Trịnh Công Sơn vào tình trạng cô đơn, tuyệt vọng. Sơn tập chơi guitare, tự học guitare với một người bạn, rồi sau đó viết ca khúc "Ướt Mi", "Nhìn Những Mùa Thu Ði".
Khi tôi gặp Sơn, thì anh đã bình phục - Sơn không có điều kiện trở lại Sài Gòn để học tiếp ở Chasseloup Laubat vì gia đình anh bị phá sản,
Sau đó - để tránh cho Sơn khỏi phải đi quân dịch, một số bạn như Hoàng Phủ Ngọc Tường, Ngô Kha đã giúp Sơn thi vào trường Sư phạm Quy Nhơn.
Ca khúc Biển Nhớ đã ra đời tại trường sư phạm Quy Nhơn - trong thời gian này. Và nhân vật để Sơn viết bài Biển Nhớ là một người bạn gái có tên là Khê, nên có cái câu "Ngày mai nối bước Sơn Khê."
Sau đó Sơn lên B'Lao nhận chức trưởng giáo của một trường Thượng có hai lớp, cách nhà trọ khoảng năm bảy cây số. Sơn phải đạp xe vào làng để dạy. Tôi lên thăm Sơn, và đưa Sơn ra Ðà Lạt để chơi cuối tuần - một căn phòng trọ với bốn bức vách đầy chim và bao thuốc lá Bastos - ở đó Sơn đã bắt đầu sự nghiệp âm nhạc của anh với những bài như Ðàn Bò Vào Thành Phố, như Khi Mặt Trời Ngủ Yên, như Tiếng Hát Dạ Lan. Và đó cũng là thời gian anh viết những ca khúc về thân phận, và những tình khúc. Ðó chính là thời điểm tôi và Sơn gặp Khánh Ly tại một phòng trà ca nhạc nhỏ ở Ðà Lạt.
Thật ra, người hát đầu tiên nhạc Trịnh Công Sơn và làm cho công chúng yêu nhạc Sài Gòn biết đến Sơn không phải là Khánh Ly mà là Thanh Thúy. Sau đó Trịnh Công Sơn viết bài Thương Một Người để tặng cho chị với câu: "thương ai về ngõ tối, sương rơi ướt đôi vai..."
Tuy nhiên, theo tôi, người giữ lái con đò âm nhạc của TCS trên dòng sông của đất nước chính là Khánh Ly kể từ khi Diễm Xưa ra đời. Cuộc gặp gỡ một cô ca sĩ bé nhỏ trông rất là nhếch nhác ở Ðà Lạt lại là một định mệnh. Sơn đi tìm một người ca sĩ trẻ - hoàn toàn vô danh và Sơn bắt đầu từ giọng hát của người ấy với sự tập luyện của chính anh, bởi vì lúc đó Sơn không quen biết những ca sĩ nổi tiếng của Sài Gòn. Và anh nghĩ dễ hơn là đi tìm một ca sĩ vô danh như Khánh Ly lúc đó. Ánh sáng của định mệnh đã chỉ cho Sơn đến với Khánh Ly - và từ đó Khánh Ly đã tìm được nơi nương tựa và nơi phát triển tiếng hát của mình lên đỉnh cao.
Chúng tôi khuyến khích Sơn về Sài Gòn, bỏ dạy học - một cái nghề không thích hợp và không xứng đáng với Sơn. Tôi có căn phòng rất nhỏ ở đường Trương Minh Giảng. Sơn từ Ðà Lạt về và đã ở lại với tôi trong nhiều năm. Căn phòng đó ở gần chợ Trương Minh Giảng, bên kia đường là nhà của Bùi Giáng - cũng trong một cái xóm nghèo.
Nhà tôi là nơi tạm trú đầu tiên của TCS khi anh về Sài Gòn. Chính họa sĩ Ðinh Cường một trong những người bạn rất thân với Sơn - cũng thường ghé đến đó. Ðôi khi ba chúng tôi ngủ chung trong một chiếc chiếu, và đã sống với nhau bằng đồng tiền dạy học của tôi.
Từ đó Sơn gặp anh em văn nghệ sĩ ở Sài Gòn. Anh bắt đầu xuất hiện tại sân trường Ðại Học Văn Khoa ở đường Lê Thánh Tôn nơi có trụ sở của Hội Họa Sĩ Trẻ và sau lưng đó là trụ sở của CPS nơi mà Ðỗ Ngọc Yến, Trần Ðại Lộc, Hà Tường Cát... đã hoạt động chương trình mùa hè ở đó.
Tại sân cỏ này, Sơn đã giới thiệu Khánh Ly và chị đã đi chân trần và hát cho sinh viên nghe. Rất nhanh họ trở thành thần tượng của tuổi trẻ Sài Gòn, do tính chất mới mẻ và trẻ trung của nó. Trịnh Công Sơn và Khánh Ly trở thành một hiện tượng âm nhạc ngay lúc đó.
Phong trào du ca, của anh Nguyễn Ðức Quang,... đã ra đời cùng thời điểm đó. Tôi cho đó là một thời điểm lịch sử - thật sự bùng nổ về văn nghệ của giới trẻ trong đó có chúng tôi - hội họa sĩ trẻ Việt Nam.
Chính thời đại đã sản sinh ra những hiện tượng như vậy và TCS và Khánh Ly đã là những khuôn mặt nổi bật trong giới trẻ bấy giờ.
Trịnh Công Sơn - nối tiếp cao trào đó - đã dấn thân thêm nhiều bước trong lãnh vực âm nhạc của mình gần gũi với xã hội, và thời cuộc đất nước hơn. Những Ca Khúc Da Vàng, rồi đến Kinh Việt Nam ra đời trong giai đoạn này. .
Người ta gọi nhạc Trịnh Công Sơn - ở một số ca khúc - là nhạc phản chiến. Tôi đồng ý với anh Phạm Duy, chữ "phản chiến" không đầy đủ ý nghĩa của nó, bởi vì chữ phản chiến nghe ra có vẻ kết án, có vẻ phải gánh chịu cái hậu quả của sự thất bại của Miền Nam. Tôi cho là chữ "thân phận" của người Việt thì khái quát hơn.
Một thanh niên Việt Nam ở bất kỳ thời đại nào, vẫn đầy sự hồn nhiên, và vẫn đầy lòng lương thiện để có một lý tưởng cho dân tộc, cho sự công bằng, cho sự không đổ máu, cho sự đoàn kết, cho sự thương yêu ... và cái chất đó có hầu hết ở chúng ta, và có hầu hết ở các lứa tuổi đang bước vào Ðại Học ... nhưng tuổi trẻ không bao giờ lường trước được những âm mưu của chính trị - cho nên sự hồn nhiên đó phải trả giá.
Trịnh Công Sơn viết những bài Nối vòng tay lớn, Huế - Sài Gòn - Hà Nội 20 năm xa vẫn còn xa ... Ðể làm gì? Ðể ước mơ đất nước hòa bình thống nhất - để ước mơ anh em bắt tay nhau khi mà người di cư đã viết về "Hà Nội ơi ta nhớ...", thì rõ ràng không ai lại không nhớ Hà Nội nếu bỏ quê hương ra đi, không ai không muốn gặp lại người thân ... thì Trịnh Công Sơn đã đứng làm kẻ chịu vác cái thánh giá đó với bao nhiêu bi kịch sau đó .
Tôi và Sơn là hai người bạn, khác nhau hai hoàn cảnh. Tôi là sĩ quan của quân lực Việt Nam Cộng Hòa. Tôi chấp nhận đi Thủ Ðức bởi vì tôi không muốn sự bất hợp pháp. Tôi là một công dân tôi phải làm việc của người công dân, cho dù là chính quyền đó có thối nát, có gì đi nữa - tôi không chấp nhận sự bất hợp pháp cho nên tôi đi lính.
Tôi thi hành nghĩa vụ của mình. Còn Sơn thì khác, anh không chấp nhận chuyện đó, Sơn chỉ đi vì lý tưởng của mình.
Bởi vì chúng ta là những con người chọn dân chủ, chọn tự do thì phải tôn trọng tự do của kẻ khác; vì vậy cho nên chúng tôi vẫn chơi với nhau trong tình người, còn việc làm của ai thì người đó đeo đuổi riêng của họ.
Đến ngày 30 tháng Tư thì Sơn ở lại. Tôi nhớ buổi chiều đó, Ðỗ Ngọc Yến đến đón Sơn với một nhà báo Mỹ đề nghị Sơn đã có máy bay đưa gia đình Sơn đi Hoa Kỳ. Tôi rất muốn đi Hoa Kỳ nhưng mà Ðỗ Ngọc Yến lại không hỏi tôi. Sơn ở lại thì tôi cũng đành ở lại. Tôi thì đành thôi và sau đó thì tôi đi học tập ba năm.
Còn Sơn cũng không hơn tôi đâu. Khi các bạn đã rời khỏi đất nước ngày 30 tháng Tư, có lẽ các bạn không biết chuyện gì đã xảy ra cho Sơn. Sơn phải trốn ra Huế sau khi được đánh tiếng là sẽ bị thủ tiêu bởi vì tính chất hai mặt của Sơn trong âm nhạc và tính chất hai mặt của Sơn trong cuộc đời. Bởi vì Sơn là bạn của những nhân vật cao cấp của chính quyền Sài Gòn. Sơn đã từng viết Cho Một Người Nằm Xuống về cái chết của Lưu Kim Cương và đồng thời với Hai Mươi Năm Nội Chiến từng ngày, thì điều đó người cộng sản không chấp nhận. Tôi nghe kể lại cuộc họp ở trong khu người ta lên án Trịnh Công Sơn.
Chúng ta không biết bi kịch đó cho nên chúng ta có những ngộ nhận đáng tiếc. Sau đó Sơn phải về Huế để tìm một nơi nương tựa bởi vì ở đó Sơn có nhiều anh em. Anh hy vọng là họ sẽ giúp đỡ mình; nhưng, tránh vỏ dưa gặp vỏ dừa, ở đây Sơn còn bị nặng hơn nữa là bị tố cáo tại các trường học, các biểu ngữ giăng lên. Sơn phải lên đài truyền hình Huế nhận lỗi của mình - mà người ta gọi là bài thu hoạch. Sơn rất khéo léo trong bài nhận lỗi đó. Chính Sơn kể cho tôi nghe - Hoàng Phủ Ngọc Tường không đồng ý bài đó, nói phải viết lại vì chưa thành thật. Bạn thấy chưa?
Người ta quyết liệt ghê gớm lắm trong sự kiểm soát. Sơn đã đóng cửa nhà mình, không tiếp Hoàng Phủ Ngọc Tường trong nhiều năm. Sau đó, Sơn phải đi thực tế, tức là đi để biết người nông dân cày bừa cực khổ như thế nào. Sơn đi trên những cánh đồng còn rải rác những chông mìn. Sơn đã thoát chết trong một lần; một con trâu đã cứu Sơn khi nó đạp quả mìn mà đáng lẽ Sơn sẽ đạp.
Bởi vì tài năng âm nhạc của Sơn quá lớn, cho nên trong số những người lãnh đạo đất nước đó, cũng có người khôn ngoan hơn, biết cách thức hơn để giữ Sơn lại bằng cách bao bọc cho Sơn khỏi những tình huống hiểm nghèo như vậy. Họ đã tìm cách đưa Sơn về Sài Gòn, trả lại hộ khẩu cho Sơn, tạo điều kiện để cho Sơn yên tâm sống ở Sài Gòn.
Rất nhiều người nghe nhạc Sơn thầm lén nhất là từ miền Bắc, trong đó có nhiều đảng viên cộng sản, nhưng không ai dám công khai thừa nhận nhạc của Sơn là tài sản của đất nước và Sơn không được phổ biến âm nhạc lúc đó - hiển nhiên âm nhạc hải ngoại là phản động. Ngay cả Sơn còn không được phổ biến, mà phải đợi một thời gian đổi mới và cải tổ. Vì vậy cho nên, Sơn là một bi kịch thu nhỏ của bi kịch đất nước. Và Sơn đã nghe được những luận điệu chống mình ở tại hải ngoại, nên Sơn rất sợ mặc dù có nhiều lời mời ở các đại học. Sơn đều không dám đi. Sơn từ chối, vì Sơn sợ cộng đồng ở đây sẽ đả đảo sẽ gây ra những nguy hiểm cho Sơn. Cho đến ngày Sơn mất. Có người đã về đề nghị đưa Sơn sang đây để thay gan cho Sơn miễn phí nhưng Sơn cũng từ chối.
Trong thời gian 25 năm sau ngày mất Sài Gòn, tôi cũng kẹt ở lại - tôi đã chơi với Sơn, và tôi đã không làm gì được cho Sơn - để Sơn bị một căn bịnh đã dẫn tới hậu quả tàn khốc, tức là nghiện rượu. Bởi vì buồn, bởi vì cô đơn, bởi vì không biết sử dụng thời gian để làm gì ... vì những ca khúc viết ra đều bị phê bình nặng nề - như bài "Em ra đi nơi này vẫn thế ..." ở bên này cũng kết án bài đó - ở bên kia lại kết án là "Tại sao đất nước đã thay da đổi thịt mà anh lại viết là em ra đi nơi này vẫn thế? Sài Gòn vẫn còn nguyên à?" Người nghệ sĩ luôn đi giữa hai lằn đạn! Có ai hiểu được là Sơn cô đơn như thế nào!
Và trong nhiều sáng tác của anh, nếu chúng ta tinh ý, thì chúng ta sẽ thấy tư tưởng của TCS. Sơn đã viết "Đường chúng ta đi, đi không bao giờ tới ..." Những ca khúc nói lên sự quạnh quẽ, sự tuyệt vọng, sự bất an của mình. Ðó là một dòng nhạc đặc biệt mà có người không hiểu chê là thua những ca khúc anh viết trước 75 để chỉ chấp nhận tình khúc của anh mà thôi. Chúng ta không biết đến một dòng nhạc triết lý và đầy đau thương đã ra đời một cách lặng lẽ âm thầm.
Ngay cả bài Nhớ mùa thu Hà Nội cũng đã bị cấm hai năm - chỉ vì câu - chỉ vì câu gì các bạn biết không? Mùa Thu - chữ Mùa Thu Hà Nội đã trở thành thuật ngữ Cách Mạng Mùa Thu - thì TCS đã viết "Từng con đường nhỏ sẽ trả lời cho ta ... đi giữa mùa Thu Hà Nội để nhớ một người và nhớ mọi Người ..."
Người ta đặt câu hỏi: Nhớ một người là nhớ ai? Và từng con đường nhỏ tại sao lại phải trả lời? Hà Nội, những con đường của Hà Nội tại sao lại phải trả lời? Trả lời cho ai? Trả lời cái gì? Ðó là nhớ Khánh Ly và Khánh Ly sẽ đem phục quốc về ... Với sự suy diễn như vậy , méo mó như vậy, bài hát đó đã bị cấm hai năm. Các bạn có biết cái nỗi đau của người sinh ra đứa con tinh thần như thế nào?
Và chúng ta sai hay đúng, hãy tự soi lấy mình - khoan kết án người khác sai hay đúng - bởi vì trong chúng ta cũng đều bị lừa dối !
Chúng ta đã trưởng thành chưa sau nhiều lần bị lừa dối về chính trị - thì chúng ta đừng trách Trịnh Công Sơn và đừng trách những người nghệ sĩ nhạy cảm và chân thật với cuộc đời với con người.
Tôi xin kết thúc ở đây - để dành thời gian cho các bạn khác - tôi là một người bạn - là một nhân chứng sống trong nhiều năm với TCS. Những ngày tháng cuối cùng của anh, tôi đã ở bên anh mỗi lần tôi có mặt ở Việt Nam. Buổi sáng, tôi ngồi với anh dưới bóng cây để uống trà, để nhìn nhau cho đỡ nhớ, để nói với nhau một vài thông tin về bạn bè - rồi đi về. Sơn ngồi ở cái vườn trên gác nhà anh, có một cây hoa sứ già 28 năm, một giàn hoa giấy ... nó đã trở thành một cánh rừng nhỏ của Sơn và tôi đã nhìn Sơn tàn phai theo nắng chiều qua những tia nắng hoặc cuối mùa, cuối ngày qua những chiếc lá của cánh rừng bông giấy. Và thỉnh thoảng có vài tiếng chim hót như chia sẻ cái nỗi cô đơn của Sơn. Buổi chiều, tôi và Sơn đi ra ngoài một cái nhà hàng mà các bạn chắc còn nhớ, đó là Givral để nhìn qua bên kia khách sạn Continental để nhìn cuộc đời đi qua, để nhìn những người Việt Nam đang hấp tấp vội vã trên đường phố, để nhìn một chút trời xám , để nhìn vài cánh én ... Rồi Ði Về.
Sơn thèm đi ra phố - Sơn thèm hơi của thành phố. Bởi vì chúng tôi là những con người đã gắn bó với Sài Gòn từ lúc trẻ cho nên "Chiều một mình qua phố ..." hay "Chiều chủ nhật buồn, nằm trong căn gác đìu hiu ..."Ðó là đời sống của chúng tôi, và nó theo chúng tôi mãi mãi. Và Trịnh Công Sơn - hôm nay tôi được dịp để nói về anh, về cái sự tuyệt vời chịu đựng một bi kịch kéo dài cho tới ngày mà căn bịnh quái ác đã đục khoét tinh thần sức khỏe của anh cho đến hơi thở cuối cùng. Bởi vì sự cô đơn thật không có điểm tựa để làm việc. Và anh đã chết vì cơn bịnh này.
•Trịnh Cung.
Nguyễn Diệu chuyển
https://en.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BB%8Bnh_C%C3%B4ng_S%C6%A1n
ĐỘ TUỔI NGUY HIỂM NHẤT