(Cập nhật hoá các kết quả trong việc phòng chống bệnh Covid-19)
ĐẶNG PHÚ ÂN
Lời người viết:
Khối Huấn Luyện Hậu Đại Học Hội Y Sĩ Việt Nam tại Canada đã
được Chủ Bút Tập San Y Sĩ “đặt hàng” một bản tường trình tổng
hợp những nét chính trong việc tìm kiếm những dược phẩm và
vaccin phòng chống bệnh Covid-19 trên thế giới. Nhận thức được đây là
một công tác cần thiết để y giới chúng ta có thể theo dõi dễ dàng những
thành quả của các công trình nghiên cứu, Khối Huấn Luyện đã mạnh
dạn nhận lời, thực hiện công tác được giao phó trên.
Trong khuôn khổ tương đối hạn hẹp của TSYS, chúng tôi không thể
trình bày một cách thật sâu rộng vấn đề mà chỉ dám ghi lại ở đây những
thông tin chính từ các tài liệu truyền thông trong cộng đồng khoa học (y
khoa) gần đây nhất trên thể giới.
Chắc chắn còn nhiều thiếu sót, xin quý đồng nghiệp, các thức giả
đóng góp cho đầy đủ và hoàn chỉnh (theo thời gian). Xin chân thành
cảm tạ.
Đặng Phú Ân
*
Dàn bài
I.Mở đầu
II. Cập nhật một vài cơ chế sinh bệnh học trong bệnh Covid-19
III. Nhắc lại các giai đoạn cơ bản của việc tìm kiếm một vaccin có
giá trị khoa học.
IV. Cập nhật những dược phẩm trong việc phòng chống Covid-19.
V. Cập nhật cuộc thi đua trong việc nghiên cứu các vaccin trên toàn
cầu.
VI. Thay Lời Kết
I. Mở đầu.
Tháng 12 năm 2019, một loại virus mới nhất trong 7 loại coronavirus
được phát hiện tại Vũ Hán (Wuhan) Trung Quốc, đầu tiên mang tên 2019
n-co V, sau này được thay đổi và mang tên chính thức SARS-CoV.2, gây
ra căn bệnh truyền nhiễm mang tên Covid-19.
Những thời điểm ghi nhớ:
-31 tháng 12 năm 2019: Ngày đầu tiên bùng phát bệnh viêm phổi bất
thường tại Vũ Hán.
-11 tháng 3 năm 2020: Tổ chức Y tế Quốc tế (OMS – WHO) tuyên bố
bệnh Covid-19 trở thành - đại dịch.
-13 tháng 3 năm 2020: Chính phủ Quebec tuyên bố tình trạng khẩn
cấp về y tế trên toàn Quebec.
-3 tháng 4 năm 2020: Số bệnh nhân Covid đã vượt quá 1 triệu người
trên toàn thế giới.
-Thống kê mới nhất (29 tháng 8 năm 2020): bệnh nhân bị Covid 19:
Toàn cầu: 24.776. 988, tử vong : 837.779
Canada: 127.358, tử vong : 9.108
Hoa Kỳ: 6.131.213, tử vong : 186.700
Chúng tôi rất tâm đắc với danh từ “Cúm Tầu”, (Tổng thống Hoa Kỳ
gọi là “Chinese virus”) vì ít ra nó cũng nói lên nguồn gốc của căn bệnh
dịch này, và đặc biệt cho thế giới biết rằng Tầu vẫn muôn đời là quân
giặc xâm lăng, nó ở ngay phương Bắc của đất nước chúng ta.
Với số bệnh nhiễm ngày càng lan toả một cách nhanh chóng, số tử
vong đã gia tăng một cách rùng rợn như một cuộc thế chiến thứ ba.
Tất cả các thầy thuốc, các khoa học gia phối hợp với các chính phủ
tìm đủ mọi cách đề phòng chống trận chiến Covid-19 trên toàn cầu.
Dưới đây, chúng ta thử phác hoạ một cách rất tổng hợp những đường
nét chính của cuộc thi đua chống trả trận chiến đó.
II. Cập nhật các cơ chế sinh bệnh do SARS-CoV-2.
Năm cơ quan chịu tác hại nhiều nhất do SARS-CoV-2 gây ra bởi tình
trạng “đông máu nơi nội mạch một cách lan toả” (Coagulation Intravas-
culaire Disséminée, CID).
1. Phổi: cửa ngõ vào cơ thể của virus gâynhiễm trùng tại các tế bào
của phế nang, dẫn tới tình trạng tích tụ dịch và đàm. Do đó tác hại trên
việc trao đổi các dưỡng khí, thán khí tại tế bào, đưa tới Hội chứng suy hô
hấp trầm trọng cần máy giúp thở.
2. Hệ thống tim mạch: Tình trạng CID lan tràn trên các mạch máu
và tại các tế bào tim, dẫn tới thuyên tắc các tĩnh mạch (thrombose,
phlébite) tại chi dưới với tác dụng trên các ngón chân, và tại các récep-
teurs ACE 2 tạo viêm cơ tim (myocardite)
3. Hệ thống thần kinh: Do các cục máu thuyên tắc làm tai biến
mạch máu não (ACV), tác dụng lên thần kinh khứu giác (perte de l’odo-
rat, anosmie), chóng mặt, co giật..., Hội chứng Guillain-Barré trên các
thần kinh ngoại biên với tình trạng tê liệt.
4. Hệ thống tiêu hoá: Virus tác dụng trực tiếp lên các tế bào đường
tiêu hoá (récepteurs ACE 2 trên mặt các tế bào entérocytes), gây ra tình
trạng ói mửa, đi cầu chẩy, nhiễm trùng đường ruột...
5.Tụy tạng (Pancréas): Coronavirus gây nhiễm trùng và phá huỷ các
tế bào của các îlots de Langerhans, gây ra tình trạng Diabete type 1.
Vì những cơ chế sinh bệnh trên, cơ bản là tình trạng nhiễm trùng
nặng, các nhà khoa học đã tìm những dược phẩm chống lại những hiện
tượng nhiễm trùng đó.
III. Nhắc lại các giai đoạn cơ bản trong việc tìm kiếm một vaccin
có giá trị khoa học.
Để có một phương pháp thật khoa học, việc tìm kiếm vaccin, sau
khi đã trải qua các thử nghiệm tiền lâm sàng (pré-clinique) trên súc
vật, trên boîte de Pétri, trong ống nghiệm... Các thử nghiệm lâm sàng
(clinique) nghĩa là trên con người, phải qua 4 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Mục đích để xem vaccin đó có được an toàn không?
Vaccin đó có tạo ra được phản ứng miễn dịch trên một số ít người
không? Thường là vài chục người (20-30 người) ở giai đoạn này.
Giai đoạn 2: Mục đích cũng để nghiên cứu hiệu ứng của vaccin trên
một số người nhiều hơn, ít nhất vài trăm người, đồng thời xác định việc
an toàn của vaccin, công trình còn nghiên cứu ở liều lượng nào của vac-
cin và trong thời gian bao lâu có tác dụng tốt nhất.
Giai đoạn 3: Là giai đoạn quan trọng nhất, để đánh giá chắc chắn sự
an toàn và hiệu quả miễn dịch tốt nhất. Đối tượng để theo dõi kết quả
phải cần ít nhất trên 10.000 người (trung bình khoảng 30.000 người).
Phương thức nghiên cứu phải theo đúng kế hoạch kinh điển, không
có việc chọn lựa bệnh nhân để chích thuốc thật, và nhóm bệnh nhân
được chích thuốc giả (việc lấy bệnh hoàn toàn ngẫu nhiên (aléatoire)
qua máy điện toán
Thời gian theo dõi thường kéo dài từ 1 tới 5 năm.
Trong quá khứ có nhiều vaccin đã cần tới cả chục năm, vài thí dụ
điển hình: vaccin chống Zona: 53 năm, vaccin chống tế bào gai gây ung
thư (virus papillome humain) 25 năm, vaccin chống hepatite B: 16 năm.
Giai đoạn 4: Sau khi đã cho sản xuất và áp dụng chính thức trên thị
trường, phải theo dõi một thời gian dài xem có gây ra biến chứng trầm
trọng gì không?
IV. Cập nhật những dược phẩm trong trị liệu Covid-19:
1. Dexaméthasone: Một chất kháng viêm (anti inflammatoire) có từ
năm 1960 rẻ tiền, ít tác dụng phụ được dùng để chủ trị arthrite, bệnh da,
suyễn... có tác dụng rất tốt trong hiệu quả giảm số tử vong do Covid-19.
Theo công trình nghiên cứu của Nghiên cứu gia Bs Michel Massé tại
CHUM: có thể giảm ít nhất 1/3 số tử vong đối với những bệnh nhân nặng
đã được trị với máy giúp thở.
2. Remdesivir: Thuốc được điều chế bởi công ty dược phẩm lớn GIL-
EAD, đã được dùng hiệu quả trong trận đại dịch Ebola tại Phi Châu.
Cơ chế: ngăn ngừa sự sản sinh của virus, với hiệu quả là làm giảm
thời gian nằm bệnh viện (ít nhất ngắn hơn 4 ngày).
Trong một công trình nghiên cứu, Giáo sư Amesh Adalja, nghiên cứu
gia của John Hospkin Centre for Health Security Baltimore, Hoa Kỳ,
cho biết Remdesivir chỉ hữu hiệu đối với các trường hợp thật nặng, phải
dùng máy giúp thở. Tại Arizona, BS Matthew Heinz của bệnh viện Tuc-
son cùng một ý kiến với BS Adalja.
Tại Canada, Remdesivir vừa được Santé Canada chấp thuận cho sử
dụng, bán ra thị trường với tên là VEKLURY, đây là thuốc duy nhất và đầu
tiên được Santé Canada chấp thuận.
Tuy nhiên, điểm yếu là thuốc quá đắt, 390 Mỹ kim một lọ, 5 ngày,
trị liệu trung bình 2,340 Mỹ kim, vì vậy đây không phải là thứ thuốc để
dùng cho một đại dịch (Pandemie) (phê bình của BS Michel Massé). Một
tin mới nhất vừa được thông báo chính thức bởi viện bào chế GILEAD
SCIENCES (vào cuối tháng 8 năm2020) kết quả trị liệu Covid-19 bằng
Remdesivir không đạt được mục đích yêu cầu! Vì vậy Remdesivir không
phải là thần dược cho bệnh Covid-19 mặc dầu rất đắt tiền.
3. Hydroxychloroquine: Đây là loại thuốc đã được tranh cãi rất nhiều,
thuốc đã có từ hơn 60 năm nay, các thầy thuốc ngần ngại là tác dụng
phụ trên nhịp tim. Tuy nhiên trong việc trị liệu các bệnh thấp khớp (rhu-
matisme), thuốc được dùng tương đối an toàn. Về việc trị liệu Covid-19,
thuốc đã được Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, Tổng thống Brazil và
Ấn Độ (với số người chết vì Covid-19 rất cao) đã hô hào dùng Hydroxy
chloroquine để chữa trị Covid-19. Việc chống đối giữa đảng Dân Chủ và
Cộng Hoà càng làm cuộc tuyên truyền chống đối nhau dữ dội. Tuy nhiên
gần đây, Thống đốc Tiểu bang Minnesota Tim Walz (Dân chủ) vì những
kết quả khả quan trong việc chữa trị Covid-19 tại bệnh viện Henry Ford
tại Michigan trên 2,540 người cho kết quả tốt, nên đã ra luật cho phép
dùng Hydroxychloroquine trong việc chữa trị Covid-19. Thuốc giá rẻ, chỉ
10 Mỹ kim cho 8 viên. Bác sĩ Harvey A. Risch, Giáo sư Dịch tễ học của Đại
học Y khoa Yale cũng hết sức ủng hộ việc dùng Hydroxychloroquine.
4. Cochicine: Một loại anti inflamatoire, đã được dùng từ lâu, rẻ tiền,
công trình nghiên cứu Colcorona điều khiển bởi BS Jean Claude Tardif
tại Montreal sử dụng Colchicine trong việc chữa trị Covid-19. Hiện tại đã
được 6000 người tình nguyện. Nay chỉ còn thiếu 1200 ứng viên ở ngoài
Quebec, sẽ kiếm tại Nam Phi, Nam Mỹ, Hoa Kỳ. Kết quả cuối cùng chưa
được công bố.
5. Sử dụng huyết tương (Plasma). Nguyên tắc truyền plasma của
người vừa khỏi bệnh Covid-19 vào người bị bệnh cũng đã cho kết quả
tương đối khích lệ (38% kết quả tốt). Phương pháp này đã được áp dụng
tại Áo, Cuba, Trung quốc và Hoa Kỳ. Mới đây, tại Montreal, bệnh viện
Maisonnueuve-Rosemont, Bv General Juif cũng đã áp dụng phương
pháp này, Bs Karl Weiss Trưởng Khoa bệnh Truyền nhiễm Bv General
Juif đã tuyên bố kết quả khả quan vào giữa tháng 8 năm 2020.
6. Vitamine D. Các công trình của Ý cho thấy hơn 3⁄4 số bệnh nhân
bị Covid-19 với hội chứng suy hô hấp cấp tính được phát hiện là thiếu
Vitamin D đã dẫn tới tử vong. Vitamin D ngoài việc tạo xương còn là một
phân tử (molécule) mạnh mẽ trên 200 genes khác nhau, liên quan tới
việc sinh tồn và phát triển các yếu tố miễn dịch.
V. Cuộc chạy đua điều chế vaccin:
Nói chung các nhà khoa học vẫn tin tưởng vào các vaccins sẽ giúp
cho việc phòng chống các căn bệnh truyền nhiễm là tốt nhất. Nên trên
toàn cầu, người người đang ngóng chờ một vaccin thật hiệu quả thì tình
trạng đại dịch mới có thể lui vào bóng tối.
Theo BS Richard Béliveau, hiện tại trên toàn cầu có chừng 166 loại
vaccin đang được thử nghiệm, 142 loại đang ở giai đoạn tiền lâm sàng,
24 loại ở giai đoạn lâm sàng. Tại Âu Châu: 51 thử nghiệm, Hoa Kỷ: 29 thử
nghiệm, tại Canada: 10 loại.
Sau đây là những vaccin nổi bật nhất tại cá quốc gia: Hoa Kỳ (2), Anh
quốc (1), úc châu (1), Trung quốc (1), Nga (1), Canada (1).
Tại Hoa Kỳ: 2 loại vaccin, - một do Moderna Inc. (tại Cambridge,
Massachusetts) phối hợp với Viện Dị Ứng và bệnh Truyền nhiễm Quốc
gia thuộc Viện Y tế Quốc gia (National Institute of Health) - một do Viện
Bào chế lớn PFIZER phối hợp với công ty BioNTech của Đức.
Hai loại vaccin này thuộc loại mRNA (mRNA-1273), điều chế bằng
cách lấy một khúc nhỏ của RNA chích vào cơ thể con người, để thúc
đẩy các tế bào của con người tạo ra một loại Proteine, loại protein này
sẽ kích thích hệ thống miễn dịch, giúp họ có thể chống lại virus nếu họ
bị nhiễm.
Mỗi loại đã được thử nghiệm vào giai đoạn 3, với trên 30.000 tình
nguyện cho mỗi loại vaccin cho mỗi công ty. Theo thông báo: PFIZER
đã được hỗ trợ 2 tỷ đô la để điều chế 600 triệu liều vaccin, trong đó 100
triệu dự trù cuối năm nay.
Tại Anh quốc: Vaccin chAdOx1n CoV-19 do Đại học Oxford phối hợp
với đại công ty dược phẩm ASTRA ZÉNÉCA. Theo báo Lancet vào đầu
tháng 7 năm 2020, những thử nghiệm thuốc vaccin này đã qua giai
đoạn 1 và 2: đã chích cho 1077 người tình nguyện và thấy đã có hiệu quả
trên việc tạo kháng thể (anticorps) và kích động các tế bào đã chết.
Chúng ta còn chờ xem giai đoạn 3 của việc thử nghiệm vaccin này. Bộ
trưởng Y tế Anh quốc Matt Haricock tuyên bố có thể bắt đầu vào dịp
Giáng sinh cuối năm nay với lượng sản xuất dự trù 2 tỷ liều vaccin sau
khi giai đoạn 3 hoàn tất.
Tại Trung quốc: Vaccin Ad5-nCoV do hang bào chế Cansino Biogies
tại Wuhan nghiên cứu. Trung quốc cũng vừa công bố đã cho vaccin này
bắt đầu thử nghiệm ở giai đoạn 3, sử dụng quân nhân làm đối tượng
nghiên cứu (trên báo Lancet vào tuần lễ 20/07/2020). Nhưng theo các
tạp chí khoa học trên thế giới: Trung quốc đã không cho biết trình tự
các thử nghiệm ra sao, không minh bạch như các vaccin của Hoa Kỳ
và Anh Quốc.
Tại Úc châu: Đại học Queensland tại Úc cũng vừa bắt đầu nghiên
cứu một vaccin mới ở giai đoạn 1 vào tháng 7 năm 2020 vừa qua, phải
chờ ít nhất 1 năm mới qua được giai đoạn 3.
Tại Canada: Công ty Dược phẩm Medicago của Quebec là công ty ở
Canada nghiên cứu vaccin chống Covid-19, từ ngày 18-7-2020 là ngày
bắt đầu chích cho 180 người tình nguyện của giai đoạn 1. Các nhà nghiên
cứu của Viện Bào chế này cũng tuyên bố rõ ràng là việc thử nghiệm
đang ở giai đoạn xác định xem có những phản ứng xấu gì trên bệnh
nhân không, chứ chưa tới giai đoạn xác định vấn đề hiệu quả của vaccin.
Tuy nhiên Medicago cũng dự tính nếu qua đầy đủ các giai đoạn, Viện
Bào chế sẽ sản xuất 100 triệu liều vaccins vào cuối năm 2021.
Tại Nga: Sở dĩ chúng tôi đặt sau cùng vì có nhiều điều muốn nói!
Vaccin SputnikV. Ngày 11 tháng 8 năm 2020, Tổng thống Nga Vladimir
Putin công bố với báo chí, Nga đã chấp thuận cho sử dụng một loai
vaccin do chính họ nghiên cứu vào chế tại Trung tâm Nghiên cứu Dịch
tễ học và Sinh học Gamaleya ở Moscow. Putin nói: “Đây là vaccin chống
Covid-19 được sản xuất đầu tiên trên thế giới.
Tại sao lấy tên là Sputnik V? V là vaccin, Sputnik là tên của vệ tinh
Nga đầu tiên phóng lên không gian năm 1957, trước cả vệ tinh đầu tiên
Explorer I của Hoa Kỳ. Đây là một sự tranh giành ảnh hưởng mục đích
là để đánh dấu sự dẫn đầu vào khoa học không gian của Nga. Năm 1957
cũng là năm “Vật lý địa cầu quốc tế”. Nhưng cộng đồng khoa học thế
giới đã hết sức phê bình vệ tinh Sputnik vì đó chỉ là một cục tròn kim
loại có vài cái râu ăng-ten được bắn lên, chỉ chạy trên không gian có 22
ngày rồi bị cháy ra tro trên bầu khí quyển, không một mảnh vụn nào trở
về địa cầu.
Sự sáng chế vệ tinh Sputnik cũng giống như vaccin Sputnik V, chỉ
cần có trong vài tháng trời, người ta chỉ biết là vaccin này là loại mRNA,
sử dụng các virus của bệnh nhân bị cảm mạo thông thường (adeno-
virus) đã được làm suy yếu và được cải biến để cung cấp vật liệu di
truyền gene cho các protein lấy từ coronavirus.
Sau khi chích vào cơ thể, con người có thể tạo ra phản ứng miễn
dịch chống lại coronavirus. Việc thử nghiệm này chỉ qua giai đoạn 1 và 2
với 38 tình nguyện viên, Giai đoạn 3 của nghiên cứu chưa bao giờ được
công bố! Thật là trái với các nguyên tắc cơ bản của việc nghiên cứu lâm
sàng. Tuy vậy Viện Gamelya vẫn tuyên bố: vaccin Sputnik V có thể tạo
nên kháng thể rất mạnh và các phản ứng miễn dịch hiệu lực tại các tế
bào để chống SARS-CoV2, và hiện tại không có một tình nguyện viên
nào bị nhiễm Covid-19!
Theo Kirill Dmitriev, Tổng Giám đốc cơ quan Bảo trợ RDIF thì công
trình đã bắt đầu cho kế hoạch chích trên 2000 người Nga và một số
nước Trung Đông (Tiểu vương quốc Ả rập, Ba Tây, Phi Luật Tân, Arabia
Saudi...)
Viện Gamelya tuyên bố đồng thời với Tổng thống Putin về sự an toàn
và hiệu quả của vaccin này. Để dẫn chứng, Putin tuyên bố “chính con
gái ông (Mariya Vorm Tsova) là bác sĩ chuyên khoa nội tiết học – endo-
crinologist- cũng đã được chích vaccin Sputnik V và thấy rất khỏe và
rất an toàn”.
Nga dự trù tung ra trên thị trường vaccin Sputnik V bắt đầu từ tháng
9 năm 2020 tới tháng 1 năm 2021, mỗi tháng 5 triệu liều. Giá rất bình
dân: 10 Mỹ kim cho 2 liều. Mại dzô! Mại dzô!
Quan điểm và phê bình khắp nơi trong cộng đồng khoa học thế giới
về vaccin Sputnik V:
Tại nước Nga: Theo tờ Moscow Time ngày 14 tháng 8 năm 2020
với cuộc thăm dò 3000 chuyên gia y tế trong nước đã đưa ra ý kiến:
“Sputnik V là chuyện có thật nhưng khó tin”!
Hiệp Hội các Tổ chức nghiên cứu lâm sàng ở Nga (Association of
Clincal Research Organisations) cũng ra tuyên bố cho rằng bước đi của
Nga là một vi phạm luật pháp Nga, các nguyên lý cơ bản nghiên cứu
lâm sàng, vi phạm đến các điều lệ quốc tế liên quan tới việc nghiên cứu
vaccin...”
Theo nguyên tắc việc thử nghiêm lâm sàng phải qua 3 giai đoạn như
chúng tôi đã trình bày ở trên. Phải cần ít nhất trên 10.000 tình nguyện
viên.
Các nhà khoa học gia trên thế giới đã đánh giá: “Nga đã đốt giai
đoạn (bypass) để sản xuất một vaccin không theo đúng nguyên tắc cơ
bản về sự AN TOÀN, HIỆU QUẢ và LIỀU LƯỢNG bảo đảm.”
Bác sĩ Anthony Fauci, Viện Trưởng Viện Quốc gia các bệnh truyền
nhiễm Hoa Kỳ đã tuyên bố về vaccin Sputnik V của Nga: “Thật sự tôi đặt
rất nhiều nghi ngờ những điều gì họ đã làm”
Ngược lại dòng lịch sử của Nga trên phương diện phát minh khoa
học, từ vệ tinh Sputnik cho tới vaccin Sputnik V, bệnh “nổ” vẫn là căn
bệnh cơ bản của các xứ cộng sản, lúc nào các nghi vấn cũng phải đặt
ra và luôn luôn với chủ điểm “Hồng hơn chuyên!!!”
VI. THAY LỜI KẾT:
Đã hơn nửa năm qua, toàn cầu đã choáng váng, thất cơ lỡ vận, về
một trận chiến không súng đạn mà chỉ do một con virus Tầu SARS-
CoV-2 ghê rợn gây ra.
Bao nhiêu chính quyền gần như bị lung lay, bao nhiêu ngân sách đã
tuôn xuống biển cả chỉ với mụch đích tìm cách chống trả cơn đại dịch
Covid-19 này.
Tất cả những bộ óc của các nhà khoa học nổi tiếng, đại tài, đã
ngày đêm tìm kiếm căn nguyên, hằng ngày, hằng giờ, một mặt xả thân
cứu vớt các bệnh nhân khỏi móng vuốt tử thần, một mặt tìm kiếm các
phương cách, thuốc men, vaccin chống đỡ...
Cho tới ngày nay, như đã trình bày ở trên, tuy đã có một số tiến bộ
trong việc chẩn đoán, chữa trị và phòng ngừa đại dịch Covid-19, tuy
nhiên bao nhiêu tiền bạc đã đổ ra để tìm kiếm một thần dược, một
vaccin mà vẫn chưa đi tới đích 100%.
Nhưng với sự thi đua của các khoa học gia trên thế giới, với các ngân
sách khổng lồ, vấn đề tìm kiếm một vaccin có giá trị tuyệt hảo vẫn chỉ là
vấn đề thời gian: 6 tháng? 1 năm ? hay hơn nữa?
Khi nào có một vaccin thật tốt thì lúc đó cơn Đại Dịch chắc chắn sẽ
đi vào quá khứ như một nghiên cứu gần đây đăng trên tờ Lancet tháng
8 năm 2020: cho thấy đó là cách duy nhất để chấm dứt tình trạng lệnh
cấm túc (lock down)
Người viết hy vọng phần nào đã sơ tóm những đường nét chính trên
những thành quả khoa học hiện tại để chúng ta suy gẫm.
Đặng Phú Ân
Tài liệu tham khảo:
1) Covid-19 Resource Centre – The Lancet
https://thelancet.com/coronavirus. 2020-08-24.
2) Medical journal findings of Hydroxy cloroquine.
https://globalnews.ca/.../lancet hydroxy cloroquine-conoravirus study.
3) New England Journal 22.05.2020
Remdesivir for the treatment of Covid-19 Preliminary report (J.H Brijel and others.
4) JAMA June 2020.
Development and Licensure of Vaccines to prevent COVID-19.
Uwaring regulatory Safeguards for COVID-19 vaccines.
5) NEJM. July 14 2020. An mRNA vaccine against SARS-CoV-2 Preliminary
Reports J.A Jackson and others
6) NEJ. July 17 2020. Dexamethasone in Hospitalized Patients with COVID-19.
Preliminary Report
7) Siteweb: Quebec.ca/coronavirus – Canada.ca/coronavirus
8) WHO: Update on COVID-19
9) https://soha-vn/gs-nguyen-van-tuan
10) https://wwwfda.gov/media/102-332/download
11) https://www.npr.org/.../
12) Centres for Disease control and Prevention in USA. Coronavirus Disease.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire