Này
bạn già ơi, sáng nay bạn có nhớ uống thuốc bổ chưa? Hay là bạn quên?
Hầu hết những người già chúng ta bị bệnh lãng trí; chính vì vậy mà có
một câu nói đùa mới trở nên thịnh hành ngày nay:"Bộ sáng nay bạn quên
uống bạch quả rồi hả?"
Theo
kết quả của nhiều cuộc nghiên cứu, bạch quả (Ginkgo biloba) có khả năng
tuyệt vời để kích thích trí nhớ, là một món thuốc hỗ trợ đáng tin cậy
giúp làm giảm bệnh quên nhẹ. Bạch quả cũng được ca ngợi cho vai trò
trong việc giúp đỡ các trường hợp của bệnh Alzheimer trung bình. Trong
khi bệnh quên nhẹ thường là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên, các
triệu chứng sớm phát hiện của bệnh Alzheimer là quên nặng, suy giảm khả
năng nhận thức, khảo sát và lý luận. Những thay đổi cơ bản bộ não có
thể xảy ra sớm nhất là 10 năm trước khi được chẩn đoán và thường xảy ra ở
người trên 60 tuổi. Mặc dù yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng
trong nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer, các nhà nghiên cứu đồng ý rằng
lối sống tốt có thể giúp giữ cho bộ não của bạn khỏe mạnh. Tôi lo tìm
hạt bạch quả để nấu chè ăn đây vì tôi hay quên quá.
Ở
Canada, mùa thu hoạch nông phẩm hàng năm được đánh dấu bằng Lễ Tạ Ơn
hay còn được gọi là lễ hội ngày mùa, rơi vào ngày Thứ Hai thứ nhì của
Tháng Mười. Là một người có gốc gác miệt vườn Tiền Giang, tuy không hề
làm nghề trồng trọt chăn nuôi nơi ruộng vườn nông trại, nhưng tôi rất
thích thú vui đi hái rau quả, nhất là hái táo vì đỡ phải khom lưng lúi
cúi như hái dâu tây hoặc hái đậu hái cà.
Năm
nay tôi đi hái táo ở vườn táo Orchalaw Farms, số 9726 Heritage Road,
Brampton tất cả là ba lần, hái hơn 40 cân Anh táo, vừa để ăn vừa làm quà
tặng. Orchalaw Farms và các vườn táo cho khách hàng vào tự hái ở
Ontario hầu hết đều đóng cửa vào cuối Tháng Mười. Tôi buồn năm phút, chỉ
năm phút thôi là tôi vui lại vì tôi có thứ khác để thu hoạch: bạch quả!
Bạn
có đi hái hay đi nhặt bạch quả bao giờ chưa? Vui lắm bạn ạ. Bạn hỏi đi
nhặt trái bạch quả ở đâu? Xin thưa là ở ngay trong trung tâm thành phố
Toronto, những nơi như Queen’s Park, Moss Park, Allan Gardens, Edwards
Gardens, khuôn viên Trường Đại Học Toronto, Trinity Bellwoods Park,
Toronto Island Park, High Park, nghĩa trang Mount Pleasant. Tôi không
biết chính xác ở Toronto có tổng cộng bao nhiêu cây bạch quả “cái” nhưng
cũng đủ nhiều để bạn đi lượm quả. Tài liệu cho biết chỉ có khoảng 25%
số cây bạch quả ở Toronto là cây “cái” tức cây có quả; ba phần tư số cây
bạch quả còn lại là cây “đực”, trụi lủi không có trái, chỉ có phấn bông
làm cho bạn dị ứng sổ mũi mà thôi.
Ở
thành phố Montreal, bạn có thể tìm thấy cây bạch quả tại các địa điểm:
Viện bảo tàng Beaux-Art Museum đường Sherbrooke, công viên Joyce
Outremont, vườn Bách Thảo, đường Saint Catherine, trường cao đẳng
Notre-Dame, Parc La Fontaine, trường trung học Sophie-barat, cao ốc
Londen Life 1245 Sherbrook street, trường đại học Concordia, gần tượng
Bethune trên đường Maisonneuve Blvd. (north side), near Bethune's
statue, Murray Hill Park, Westmount, St. Joseph's Oratory, nghĩa trang
Mount Royal, v.v. Thành phố Ottawa cũng có cây bạch quả trồng ở gần đài
tưởng niệm Việt Nam góc Preston street/Somerset street, Ottawa
Experimental Farm, Russell Boyd Park, Pretoria Bridge, Tòa Đại Sứ Đức,
v.v.
Tuy
không có nhiều cây bạch quả cái có trái ở Toronto nhưng bạn khỏi lo,
nếu bạn đi tìm thì thế nào cũng thấy quả rụng để nhặt, lý do là chỉ có
dân Á Đông như Tàu, Việt mới chịu khó nhặt, còn người thuộc các sắc dân
khác hoặc không biết giá trị bổ dưỡng của bạch quả hoặc không dám đụng
tới trái bạch quả rụng dưới đất vì nó có mùi khó ngửi. Tên Anh ngữ của
bạch quả là Ginkgo bị họ nghịch ngợm gọi là “stinkgo” cũng vì lẽ đó.
Trái
bạch quả chín và bắt đầu rụng khoảng giữa tháng Mười. Bề nào cũng hay
đi dạo công viên chụp ảnh cảnh mùa thu, sẵn thấy trái bạch quả rụng, bạn
và tôi lượm đem về lấy hạt nấu chè ăn cho bổ. Riêng trong High Park,
nơi gần nhà nhất, tôi thấy có bốn cây bạch quả cái có trái chi chít đầy
cành. Để đề phòng bị dị ứng với chất urushiol (chất này cũng thường có ở
dây leo thường xuân tức poison ivy) trong trái và lá bạch quả có thể
làm ngứa rát da tay, bạn nên đeo găng tay rồi hãy nhặt nó.
Một
buổi sáng sớm trong High Park, tôi đang cúi nhặt bạch quả thì một nhân
viên làm vườn của công viên cười bảo tôi đang phụ bà ta dọn rác đấy và
bà cám ơn, thật đúng như câu nói “rác của người này là của cải của người
kia”. Nhiệm vụ của bà là nhặt để vứt vì sợ người qua lại giẫm bẹp trái
rụng trên lối đi có thể khiến cho lối đi trở nên trơn trợt. Còn tôi đi
nhặt hạt dành phần ăn của mấy con sóc.
(Phan Hạnh dưới tàng cây bạch quả trong High Park, xách cây gậy kéo dài ra được để khều trái trên các cành thấp)
Mỗi
lần đi nhặt, vợ chồng tôi bỏ ra khoảng 45 phút và nhặt được khoảng từ
một trăm đến hai trăm hạt, tùy may rủi. Nếu trời mưa gió đêm hôm trước
thì chắc chắn quả rụng nhiều tha hồ lượm. Nếu chậm chân đến trễ và có
người đã lượm trước rồi thì coi như chúng tôi chỉ đi mót và phải đến
thăm cây khác may ra chưa có ai nhặt. Bề nào cũng đi dạo công viên tập
thể dục, nếu nhặt được nhiều hạt bạch quả thì tôi xem đó như là phần
thưởng, là chiến lợi phẩm.
Nhặt
quả chỉ là một phần ba hay phân nửa công việc, phần còn lại cũng mất
nhiều công lắm, nào là chà xát cho bong ra hết lớp cơm bao bên ngoài
hạt, xong rồi để cho hạt khô ráo để bóp bể và bỏ lớp vỏ cứng quanh hạt
và chỉ giữ phần nhân dẻo để nấu chè gừng với đường phèn. Bổ hay không
chưa biết nhưng chắc chắn đó là một kinh nghiệm vui vui.
Đã
nhiều lần chúng tôi đi Niagara-on-the-Lake vào mùa thu để vui chơi ngắm
cảnh và để ý thấy có một số cây bạch quả “cái” trồng dọc đường phố.
Chúng tôi cũng có lượm nhưng không được nhiều, lý do là vì có rất nhiều
du khách Á Đông cũng lượm bạch quả. Tôi không ngờ một người quen của tôi
- dân Mít ta đàng hoàng chứ không phải Tàu, Đại Hàn hay Nhật - tuần vừa
rồi đi đến địa điểm du lịch nổi tiếng đó để hái bạch quả. Tôi xin nói
lại một lần nữa là hái chứ không phải nhặt.
Giữa
đám đông qua lại dập dìu, người bạo gan đó mang theo ba đoạn trúc dài,
dùng băng keo nối lại thành cây sào và quơ đập cho bạch quả rụng để vợ
con tha hồ lượm. Người hùng cho biết qua đợt hành quân càn quét đó, anh
thu hoạch được 40 pounds trái bạch quả. Vì trái chưa hoàn toàn chín cho
nên anh phải mất công lâu hơn để làm sạch hạt. Một điểm thất bại khác là
vì trái chưa chín tới nên có nhiều vị đắng hơn. Bạn nhớ đấy, bạch quả
rụng ăn mới ngon. Dù sao đối với tôi, người bạn đó đã tạo một kỷ lục.
Hầu
như tất cả những cây bạch quả ở Toronto cũng như trên thế giới đều do
người trồng chứ không phải mọc hoang ngoại trừ một vài nơi ở Hoa Lục.
Càng trở về sau, bạch quả là giống cây càng được ưa chuộng nhất để trồng
ở đô thị vùng khí hậu ôn đới vì các ưu điểm: lá vàng đều vào mùa thu
trông rất đẹp, phát triển chậm, cao to, có táng rộng cho bóng mát, miễn
nhiễm sâu bọ bệnh tật, chịu đựng được điều kiện thời tiết khắc nghiệt và
sống thọ qua nhiều thế kỷ. Tuy rằng giới chức thành phố có chủ đích chỉ
trồng cây đực, nhưng sai sót vẫn có thể xảy ra và chỉ phát hiện ba bốn
chục năm sau khi cây đủ tuổi ra trái.
Một
cặp vợ chồng nọ mười mấy năm trước mua một ngôi nhà trên đường
Princeton Road gần ngã tư Royal York và Dundas St W, trước nhà có cây
bạch quả cao cho bóng mát rất vừa ý. Đến khi ba năm trước đây, cây bạch
quả ra trái, mùa thu trái chín rụng đầy bị đạp vỡ ra bốc mùi hôi chua
như phân chó mèo khiến gia chủ mỗi ngày phải mất công hốt dọn.
Vì
cây bạch quả đó do sở lâm viên thành phố trồng khoảng 50 năm trước do
lầm tưởng đó là một cây đực, vợ chồng gia chủ liên lạc với thành phố và
yêu cầu thay thế bằng cây khác không trái. Sở lâm viên thành phố đồng ý
với điều kiện gia chủ phải trả chi phí $10,837: $9,000 giá trị của cây
bạch quả, $954 phí tổn cưa đốn và dọn cây, $583 chi phí trồng cây mới,
và $300 phí hành chánh không hoàn trả. Cho dù gia chủ chịu trả chi phí,
trước khi thi hành, mọi thủ tục còn phải được hội đồng thành phố cứu
xét, và họ đã không chấp thuận việc đốn một cây bạch quả sung sức lành
mạnh. Bạn hãy đến địa chỉ 44 Princeton Road tha hồ nhặt quả.
Nếu
có người không thích cây bạch quả cái thì ngược lại cũng có người thích
như chàng phi công dân sự người nước Slovakia tên Martin Dusan Kuchta.
Martin kể rằng vào năm 1996, anh là phi công trưởng của hãng hàng không
Czech Airlines và hay đến Toronto. Vốn là người có sở thích cây cối, một
ngày đầu tháng 11 Martin tản bộ ở Moss Park (tọa lạc góc đường Queen St
E và Sherbourne St) và trông
thấy cây bạch quả rất đẹp đầy trái chín, thế là anh nảy ý định lấy hạt
về trồng ở quê nhà. Năm 2006, cây bạch quả Martin trồng từ hạt ở Toronto
đã phát triển tốt và cao khoảng bốn thước.
Người
Âu Châu đã chú trọng đến cây bạch quả từ thế kỷ thứ 18 vì hình thù và
sắc đẹp của nó. Ông Englebert Kaempfer, một y sĩ và nhà thực vật học
người Đức, lần đầu tiên trong cuộc đời ông được thấy cây bạch quả trong
chuyến công du Nhật Bản. Sau đó ông Carolus Linnaeus, người Thụy Điển,
cũng là một nhà thực vật học, trong việc xếp lọai hệ thống các lọai động
vật và thực vật, đã đặt tên Ginkgo Biloba cho cây bạch quả. Năm 1727,
người ta mang cây bạch quả từ Trung Hoa tới Âu châu và trồng tại vườn
dành cho những cây nhiệt đới.
Tại
Hoa Kỳ, năm 1784 ông Hamilton là người đầu tiên trồng cây bạch quả tại
sân nhà ông ở Philadelphia và cây ấy hãy còn sống ngay cạnh nghĩa trang
Woodlawn. Khắp Hoa Kỳ và Canada, những thành phố lớn hầu như đều có
trồng cây bạch quả.
Hiện
nay có nhiều nông trại ở Hoa kỳ trồng loại cây này, chẳng hạn như ở
South Carolina để sản xuất và cung cấp lá cho các nhà bào chế các sản
phẩm bạch quả.
Cây
và lá bạch quả được đề cập đến nhiều trong văn chương Nhật bản và Trung
Hoa. Hình họa của nó có mặt hầu như trong mọi ngành mỹ thuật như điêu
khắc, hội họa, gốm sứ, thêu dệt… phần lớn ở Á Đông và một phần nhỏ ở Âu
Mỹ. Năm 1815, thi sĩ, khoa học gia, triết gia, và chuyên gia nghiên cứu thực
vật Johann Wolfgang von Goethe của nước Đức có sáng tác bài thơ Ginkgo
biloba để tặng bà Marianne van Sillemer trong một buổi họp bạn. Goethe
xem bạch quả là biểu tượng của tình yêu đan kết tình bạn khi quan sát vẻ
đẹp của lá cây bạch quả trong vườn và cảm xúc đề bút thành thơ, nguyên
bản hiện vẫn còn giữ tại Heidelberg.
Bạch
quả được ca ngợi là thần dược. Một số trang web Việt ngữ có đăng bài
viết “Bạch Quả: Trường Sinh Dược Thảo” của tác giả Trần Khánh Liễm nói
khá đầy đủ các lợi ích của bạch quả đối với sức khỏe con người. Tác giả
đưa ra ba trường hợp chứng minh sự hiệu nghiệm của việc chữa bệnh bằng
bạch quả như sau:
1.-
Tôi có người anh kết nghĩa năm nay 82 tuổi. Cách đây trên mười năm, vì
rủi ro, anh đang lái xe bỗng dưng buồn ngủ, đâm vào chiếc xe 18 bánh
đang đậu bên đường. Kết quả bị gẫy hai chân, gẫy hai tay và mất một cái
đầu gối. Sau mấy tháng nằm bệnh viện, anh đã phải qua nhiều cuộc giải
phẫu và cuối cùng anh được xuất viện. Anh tiếp tục tập luyện, cuối cùng
đi lại bình thường. Mỗi khi trái gió trở trời, anh bị đau nhức thê thảm.
Anh đi bác sĩ và được cho toa. Nhưng uống thuốc tê thấp không phải lúc
nào cũng dễ vì nếu uống thuốc lâu, thuốc có thể làm nguy hại đến những
bộ phận khác trong cơ thể. Một hôm, anh nghe người ta chỉ, dùng trà bạch
quả, anh thấy dễ chịu hẳn lên, lại cảm thấy tâm trí thỏai mái, trí nhớ
được phục hồi có thể ngồi viết lại những phần nhật ký anh chưa hoàn tất
được. Rồi sau đó anh tìm hiểu nhiều về các lọai dược phẩm. Nay anh đã
được bình phục và không còn đau nhức nhiều như trước kia nữa, thật là
một an ủi lớn cho anh.
2.-
Một người khác, bạn của anh tôi, năm nay 73 tuổi. Anh bị đau ở bả vai
phải, kéo xuống cánh tay và bàn tay rất khó chịu. Anh đã đi mấy bác sĩ,
uống năm sáu toa thuốc không thấy khỏi. Anh dùng sản phẩm bạch quả trong
hai tuần, anh đã hết bệnh, sau đó anh đi mua ngay cây bạch quả 15
gallon, đưa về trồng trước cửa nhà. Mỗi sáng đi tập thể dục về, anh lấy
mấy lá nhai rồi nuốt đi. Cách đây ít lâu, anh cho biết là lá bạch quả đã
đem lại cho anh sức khoẻ lạ thường, cảm thấy người thật là cường tráng.
3.-
Hai tháng nay, tôi được biết một người bạn, tâm hồn rất sáng suốt minh
mẫn, nhưng cơ thể anh xuống dốc thê thảm. Các khớp xương của anh đau
nhức. Mỗi khi cơn đau lên như thế, các bắp thịt kéo co lại đau đớn lắm.
Anh tìm đọc tài liệu về sản phẩm bạch quả. Mấy hôm sau anh mua về dùng.
Ngày hôm sau anh cho biết chưa bao giờ anh có được giấc ngủ ngon như
thế, một tuần sau anh cho tôi biết các khớp xương hãy còn đau nhưng bắp
thịt không co lại và không còn đau nữa.
(Ngưng trích)
Gọi
bạch quả (hay ngân hạnh) là trường sinh dược thảo kể cũng không ngoa.
Khoa học chứng minh cây bạch quả đã hiện diện trên quả địa cầu từ 270
triệu năm trước cùng thời với khủng long. Năm 2009, người ta tìm thấy
một cây bạch quả khổng lồ tại thôn Thiên Đài, huyện Trường Thuận, tỉnh
Quý Châu Trung Hoa. Thật ra đó là một chùm cây gồm hai cây bạch quả “tổ
tiên” với rất nhiều cây “con cháu” ở xung quanh và chúng khác nhau rất
nhiều về mặt độ dày và chiều cao.
Người
dân địa phương nói rằng “hóa thạch sống” này vẫn đầy sinh khí trong mùa
hè và có thể sản sinh ra hơn 4.000 cân Anh hạt mỗi năm. Là nơi trú ẩn
an toàn cho nhiều loài chim, chùm cây này được coi là rất linh thiêng
đối với dân làng. Những người dân làng dù ở gần hay xa đều tới cầu
nguyện và tế tự dưới cây để cầu xin cho điều kiện thời tiết thuận lợi.
Cây
bạch quả cổ thụ này có chu vi 16,8 mét (55,1 feet), tương đương với 13
đứa trẻ nắm tay nhau ôm vòng quanh thân cây. Nó có chiều cao 50 mét (164
feet), và tán của nó bao phủ một vùng rộng cỡ nửa héc-ta. Theo các
chuyên gia lâm nghiệp, cây này đã sống thọ hơn 4.000 năm, được đặt cho
biệt danh “Trung Hoa ngân hạnh vương” và được công nhận trong sách
Guinness Book of World Records năm 1998.
Mấy
mươi năm gần đây, sau nhiều cuộc khảo cứu, người Tây phương tiêu thụ
các sản phẩm xuất chiết từ lá và hạt bạch quả càng nhiều. Bạch quả đã
được chứng minh lâm sàng chữa được chứng ù tai, một vấn đề thường gặp
nhưng khó trị. Trong một số nghiên cứu được thực hiện tại Pháp vào cuối
năm 1970, từ 40 đến 74 phần trăm bệnh nhân mắc bệnh ù tai, chóng mặt, và
mất thính giác nhận thấy có sự cải thiện đáng kể với việc sử dụng bạch
quả. Thảo mộc kỳ diệu này cũng thấy là có lợi cho việc điều trị đau đầu,
trầm cảm, dị ứng, xơ vữa động mạch, rối loạn nhịp tim, bệnh mạch máu
ngoại biên do tiểu đường, da sẩn ngứa, bệnh tăng nhãn áp, bất lực, viêm
võng mạc và dây thần kinh, cũng như các giai đoạn đầu của bệnh
Alzheimer.
Sản
phẩm bạch quả thường đi kèm trong viên thuốc hoặc dạng viên nang. Liều
điều trị thông thường là 40 mg đến 120 mg, 2-3 lần mỗi ngày. Trong 30
năm qua, bạch quả đã chứng minh hiệu quả của nó đối với nhiều người tăng
trí nhớ, giúp sự tuần hoàn, và điều trị một loạt các vấn đề sức khỏe.
Người
ta nói đùa rằng bạn không bao giờ nên uống thuốc ngủ và bạch quả cùng
một lúc. Tại sao? Tại vì nó sẽ làm cho bạn ngủ say, bạn có thể nằm mơ mê
man nhớ đủ mọi chuyện nọ chuyện kia và không thể thức dậy!
Bạn
hãy nhận biết rằng không phải tất cả các sản phẩm bạch quả đều giống
nhau. Có thứ không chứa đủ tất cả các thành phần hoạt động hữu hiệu.
Tránh mua thứ rẻ tiền. Bạn nên đọc nhãn kỹ; sản phẩm phải có ít nhất 24%
"flavonoid" hoặc "glycoside flavone bạch quả" và sáu phần trăm
"ginkgolides" hoặc "terpene lactones." Tuy bạch quả không gây tác dụng
phụ nào trầm trọng nhưng trước khi dùng bạn cũng nên hỏi bác sĩ gia đình
của bạn cho chắc ăn, nhất là nếu bạn đang dùng chất làm loãng máu,
aspirin, tỏi, vitamin E, gừng, hay Coumadin.
Người
Triều Tiên gọi bạch quả là “Eun Hang”, có nghĩa là ngân hạnh và phát âm
giống y như ngân hàng. Trong chương trình truyền hình “1 Night 2 Days”,
nam diễn viên Đại Hàn Yoo Hae Jin kể chuyện vui rằng hai bên lề đường
phố Hán Thành có rất nhiều cây bạch quả và người qua đường ai cũng mừng
rỡ kêu lên “ngân hàng” và cùng nhau nhặt quả rụng như nhặt tiền. Hai
thành phố thủ đô Bắc Kinh và Đông Kinh của Trung Hoa và Nhật Bản cũng có
trồng rất nhiều cây bạch quả, tạo nên cảnh trí thu vàng quyến rũ và
lãng mạn.
Thủ
đô Hán Thành bắt đầu hạn chế việc trồng thêm bạch quả trong những năm
gần đây sau khi nhận được nhiều lời phàn nàn về mùi hôi của loại cây này
từ người dân. Tỷ lệ cây bạch quả đã giảm xuống còn 40,3 % vào năm 2012,
tương ứng với sự gia tăng của các loại cây khác như cử và anh đào. Số
cây bạch quả cái ở thủ đô hiện nay là 25.800 cây. Nhằm nỗ lực ngăn chặn
mùi hôi của trái bạch quả chín rụng, vào năm ngoái, sở công viên cử các
toán đặc nhiệm hái tất cả quả trên cây trước khi chúng rụng xuống đất,
thu được khoảng 4 tấn quả. Sau khi kiểm tra hàm lượng kim loại nặng
trong quả, chính phủ đem phân phát cho người cao niên trong thành phố.
Tôi nghĩ Toronto nên bắt chước Hán Thành áp dụng biện pháp này trong
những năm sau khi tôi không còn sức đi nhặt bạch quả nữa.
Phan Hạnh