TẾT DÂN GIAN, TẾT NHÀ ĐẠO
Fx Đỗ Công Minh
TẾT với người Việt Nam quả là thiêng liêng, cao quí. Có thể nói không một ai mang trong mình giòng máu Lạc Hồng lại không cảm thấy nôn nao khi những ngày cuối năm âm lịch đến, chờ mong một cái Tết . Không ai bảo ai, người người nghĩ về Tết, nhà nhà sửa sọan đón xuân sang. Người xa nhà luôn mong ngóng ngày xum họp. Dù có phải ăn tết xa quê nhưng lòng vẫn hướng quê nhà. Ở đâu chăng nữa vẫn nhớ về gia đình, nơi còn có những người thân trông đợi. Người Việt Nam ở nước ngòai, nhất là ở phương tây thì thật là thiệt thòi. Tết đến không được nghỉ, trẻ em vẫn đến trường, công chức vẫn phải đi làm. Chỉ những người hành nghề tự do như làm nails, buôn bán lẻ, may ra mới dám nghỉ tiệm một ngày mùng 1 tết. Còn hầu như Việt kiều phương Tây ăn tết sớm vào thứ bảy, Chúa nhật trước ngày tết ( Vì được nghỉ ). Nhân ngày tết, mời độc giả ôn lại ý nghĩa ngày tết của dân gian ta và cái tết của nhà Đạo mình .
1-Tết Dân gian :
Tết Nguyên Đán, theo nhiều nhà nghiên cứu cho rằng: trước hết đó là Tết của gia đình, Tết của mọi nhà. Người Việt Nam có tục hằng năm mỗi khi Tết đến, dù làm bất cứ nghề gì, ở bất cứ nơi đâu, vẫn mong được trở về sum họp dưới mái ấm gia đình trong 3 ngày Tết, được khấn vái trước bàn thờ tổ tiên, nhìn lại ngôi nhà thờ, ngôi mộ, giếng nước, mảnh sân nhà, nơi mà gót chân một thời bé dại đã tung tăng và được sống lại với bao kỷ niệm đầy ắp yêu thương ở nơi mình cất tiếng chào đời. “Về quê ăn Tết”, đó không phải là một khái niệm thông thường đi hay về, mà là một cuộc hành hương về nơi cội nguồn, mảnh đất chôn nhau cắt rốn.
Theo quan niệm của người Việt Nam, ngày Tết đầu xuân là ngày đoàn tụ, đoàn viên, mối quan hệ họ hàng làng xóm được mở rộng ra, ràng buộc lẫn nhau thành đạo lý chung cho cả xã hội: tình gia đình, tình thấy trò, con bệnh với thầy thuốc, ông mai bà mối đã từng tác thành đôi lứa, bè bạn cố tri, con nợ và chủ nợ…Tết cũng là dịp “tính sổ” mọi hoạt động của một năm qua, liên hoan vui mừng chào đón một năm với hy vọng tốt lành cho cá nhân và cho cả cộng đồng. Nhưng rõ nét nhất là không khí chuẩn bị Tết của từng gia đình. Bước vào bất cứ nhà nào trong thời điểm những ngày 20 tháng Chạp trở đi, cũng có thể nhận thấy ngay không khí chuẩn bị Tết nhộn nhịp và khẩn trương, từ việc mua sắm, may mặc đến việc trang trí nhà cửa, chuẩn bị bánh trái, cỗ bàn, đón tiếp người thân ở xa về… Đối với các gia đình lớn, họ hàng đông, có quan hệ xã hội rộng, đông con cháu, dâu rể, thì công việc chuẩn bị càng phức tạp hơn. Nào là mua trữ lương thực, cải dưa, hành, kiệu, thịt heo gói giò, gạo nếp đậu xanh chuẩn bị gói bánh . . . Ngày 23 theo tục lệ là ngày đưa ông Táo, nhà nào cũng làm một mâm cỗ gọi là “Tiễn ông bà Táo “ về chầu Trời. Ở ngòai Bắc vẫn còn giữ lệ thả cá chép ra sông với ý nghĩa là giúp phương tiện để các Ông bà Táo cưỡi về chầu trời. Cá càng to, càng mập chứng tỏ người thả có lòng thành cao. Ngày 29, 30, sau khi nhà cửa đã chuẩn bị chu đáo, gia chủ sẽ đi tảo mộ, Viếng Nghĩa trang chăm sóc phần mộ gia tộc, mời đón Ông bà về ăn tết với con cháu, đọan đi chợ tất niên để mua cây trái quen gọi là ngũ quả, ít chục bông hoa hay đôi chậu cảnh. Ngòai Bắc thì thường sắm hoa Đào, trong Nam chủ yếu là hoa Mai chưng Tết. Cha mẹ, người lớn trong gia đình thì chuẩn bị ít phong bao lì xì. Trưa hoặc chiều, mỗi nhà đếu làm một mâm cỗ để dâng trên bàn thờ Tổ tiên và thắp hương kính cẩn mời Ông Bà về ăn Tết. Sau đó con cháu trong họ tộc ngồi chung với nhau ngày cuối năm, gẫm sự đời, nhớ về những vui buồn của một năm đã qua. Quãng độ chập tối thì tiệc tàn, cả nhà chuẩn bị để đón giao thừa.
Đúng Giao thừa, chủ gia mặc đồ lễ trang trong làm lễ tế THIÊN tại bàn thờ ngòai sân, hay sân thượng . Con cái cháu chắt cùng tạ ơn Trời sau một năm làm ăn, học tập, cầu mong một năm mới an lành. Sau lễ, có tục lệ đi Chùa cầu phúc, hái lộc đầu năm. (Sau giờ giao thừa đã tính là ngày đầu năm ). Ngày mùng Một con cháu tập trung trong nhà chúc tuổi ông bà, cha mẹ, chúc nhau thêm một tuổi mới. Các ngày mùng Hai, mùng Ba họ hàng đi thăm nhau, mở tiệc xuân đãi nhau cho tới hết mùng. Ngày nay cũng gọn lại, nhưng cũng phải mùng 6 hay mùng 8 cửa tiệm mới mở lại. Người người mới rục rịch trở lại cuộc sống đời thường.
2- Tết nhà Đạo:
Sau Công Đồng Vaticanno II, Hội Thánh khuyến khích các Giáo hội địa phương hội nhập văn hóa dân tộc mình . Nhiều phong tục ăn tết của người Việt Nam Công Giáo được Phúc Âm hóa hay gọi tắt là Thánh hóa các ngày lễ hội của dân tộc. Tết đối với người Công Giáo Việt Nam là dịp để mỗi người tạ ơn Chúa, là dịp để nghĩ đến người khác. Ta sửa sang nhà cửa, quét dọn ngõ, phố, trang trí cây cảnh, dọn bàn thờ. . . trước hết là để tạ ơn, để làm vui lòng Chúa vì qua một năm vất vả, đây là lúc cả gia đình, họ hàng quây quần xum họp bên Chúa, bên nhau. Đây cũng là dịp con cháu bày tỏ lòng kính nhớ các tiên nhân đã khuất vì công lao các Ngài tạo dựng, xây đắp cho con cháu có ngày nay và cũng chính là lúc để nghĩ đến những người thân cận, những người sống chung quanh ta mỗi ngày. Làm đẹp nhà cửa là tạo niềm vui gửi đến bạn bè. Mời nhau miếng bánh, miếng mứt là bày tỏ sự trân trọng quí mến nhau. Uống với nhau chén trà, ly rượu đầu xuân là mong cho nhau những điều may mắn phúc lộc, chứ đâu phải là ăn no nê, vỉ Tết nhà nào mà chẳng có bánh trái, thịt thà.
Người Việt Nam Công Giáo hiện nay cũng sắm tết đơn giản, ngày 23 không mang ý nghĩa ngày đưa ông Táo nhưng nhiều gia đình vẫn giữ tục lệ này để hòa chung với niềm vui của đồng bào mình”Giáo lương hòa hợp “. Riêng những ngày cuối của một năm, phần lớn gia đình nào cũng xin lễ tạ ơn, cầu nguyện cho các Linh hồn tiên tổ. Những nơi còn nghĩa trang hầu như con cháu đều giữ tục lệ đi “Tảo Mộ “, thắp hương, chưng hoa kiểng trước phần mộ và đọc kinh cầu nguyện cho các Ngài. Nếu các cụ đã được gửi Linh Cốt tại các giáo xứ thì những ngày cuối năm, ba ngày Tết luôn tấp nập người đến cầu nguyện, xin các Ngài phù hộ độ trì. Nhiều người nguyện xin các bậc tổ tiên cùng về chung niềm vui xuân của con cháu. Chiều 30 tết, mọi gia đình cũng vẫn giữ lệ tổ chức cơm tất niên và chờ sau đó đi lễ Giao Thừa. Thường các xứ đạo tổ chức Lễ khỏang 21-22 giờ để người giáo dân đi lễ, tạ ơn, chúc tụng Chúa, Chúc xuân Cha xứ, cộng đòan. Đăc biệt ít thập niên gần đây, hầu hết các xứ đạo đều cho giáo dân hái Lộc Thánh . Đó là những câu trích Lời Chúa Trong Tân Ước làm định hướng cho cả một năm. Có cả một” Ngân hàng Lời Chúa “ trên các trang mạng Công Giáo. Các cha xứ thường chọn ra một số Lời Chúa dạy làm chỉ nam cho từng gia đình hay từng cá nhân. Ví dụ :” Anh em đong cho ai đấu nào thì Cha trên Trời cũng đong cho anh em đấu ấy – Hãy yêu thương nhau như Thầy đã yêu thương anh em – Người bảo gì thì hãy làm theo- Phúc cho những ai có tinh thần nghèo khó vì nước trời là của họ” . . .
Lễ đọan, mọi người chia tay hẹn sáng mùng một đi lễ đầu năm, chúc tuổi cha xứ, chúc tuổi lẫn nhau rồi trở về nhà chuẩn bị đón giao thừa. Giao thừa với người Công Giáo là giây phút thiêng liêng, Cha mẹ, con cái ăn mặc đẹp tập họp trước bàn thờ Chúa, Gia tiên, đèn nếp thắp sáng. Đúng 0 giờ (12 giờ đêm ), Bố hay mẹ thắp hương dâng trước tòa Chúa, Đọc một đọan Phúc Âm, suy niệm ít phút rồi nguyện 10 kinh kính mừng, kinh tạ ơn, kinh dâng Gia đình, xứ đạo, tổ quốc lên Thiên Chúa. Từng người thầm thĩ hay công khai dâng lời nguyện, xin Chúa chúc lành cho một năm mới và dâng những lời nguyện ước. Thời gian cầu nguyện này diễn ra khỏang 15-30 phút. Sau đó gia đình ăn nhẹ rồi xin Chúa chúc lành nghỉ đêm để sáng mai, mừng tết mới.
Những ngày tết sau đó hòa chung niềm vui của cả dân tộc, người Công Giáo đến thăm nhau, mừng tuổi nhau với lời cầu chúc một năm mới an bình, hạnh phúc, luôn được Chúa ở cùng. Nhiều xứ đạo, các đòan thể rủ nhau đi chúc tuổi quí cha, quí chức trong xứ và anh chị em hội viên. Không ít người rủ nhau đi mừng tuổi các Cha hưu dưỡng tại nhà hưu, đi thăm các Tu sĩ phục vụ cộng đòan. Cũng có nhiều nhóm tỗ chức đi hành hương Minh niên tại Bãi Dâu, Tà Pao, La Mã (Bến Tre), Trà Kiệu, La Vang kết hợp du lịch nghỉ ngơi .
Tết với người Việt Nam chúng ta có lẽ không bao giờ mất . Nước Việt còn thì Tết Việt còn . Tết với người Công Giáo còn mang ý nghĩa sâu xa hơn, vì Tết là tận hưởng niềm vui Chúa ban . Chúa là mùa xuân của nhân lọai mà !
Xin Chúa luôn tỏ lòng thương xót cho con cái Người nơi trần gian, để khi được Chúa gọi về nước Người, tức là chúng con được hưởng mùa xuân vĩnh cửu trên nước Trời .
