Cứ mỗi dịp Giáng sinh về mọi người lại trao nhau những cánh thiệp xinh xắn kèm theo những lời chúc thân thương, nhưng có mấy ai biết rằng thiệp Giáng sinh đã ra đời từ rất lâu, khoảng hơn 2 thế kỷ trước.
Thiệp Giáng sinh thay lời muốn nói
Một loại thiệp Giáng sinh của Mỹ lấy phiên bản từ thiệp Giáng sinh đầu tiên của Anh.
Tập tục gửi thiệp Giáng sinh bắt nguồn từ xứ sở sương mù vào năm 1843. Trước đó, mỗi dịp Giáng sinh về, mọi người chỉ có thể viết thư tay chúc mừng Giáng sinh và đích thân đem đến người nhận. Thời gian sau, nhờ hệ thống bưu điện phát triển mà việc gửi thư chúc mừng Giáng sinh không còn tốn nhiều công sức nữa. Loại thiệp Giáng sinh đầu tiên do J.Horsley - một họa sĩ ở London - thiết kế. Một người bạn thân là Sir Henry Cole - một thương gia giàu có ở Anh - đã nhờ Horsley thiết kế cho mình một tấm thiệp thật đẹp để ông gửi người thân và bạn bè. Thế là Noel năm 1843, Horsley trình làng tấm thiệp Giáng sinh đầu tiên trên thế giới là kiểu tranh 3 phần được vẽ bằng tay. Phần ở giữa mô tả cảnh một gia đình quây quần bên bữa tiệc Giáng sinh và hai phần còn lại tả cảnh trẻ em nghèo được cho ăn no và mặc ấm. Trên tấm thiệp Giáng sinh đầu tiên này nổi bật câu chúc mừng: "Chúc bạn Giáng sinh vui vẻ và một năm mới hạnh phúc!" (Merry Christmas and a happy new year to you!). Với mẫu thiết kế thiệp Giáng sinh trên, Henry Cole cho ra lò 1.000 tấm thiệp và trong số này hiện còn khoảng 12 tấm vẫn nằm đâu đó trong các bộ sưu tập cá nhân hay ở các viện bảo tàng.
Tập tục gửi thiệp Giáng sinh bắt nguồn từ xứ sở sương mù vào năm 1843. Trước đó, mỗi dịp Giáng sinh về, mọi người chỉ có thể viết thư tay chúc mừng Giáng sinh và đích thân đem đến người nhận. Thời gian sau, nhờ hệ thống bưu điện phát triển mà việc gửi thư chúc mừng Giáng sinh không còn tốn nhiều công sức nữa. Loại thiệp Giáng sinh đầu tiên do J.Horsley - một họa sĩ ở London - thiết kế. Một người bạn thân là Sir Henry Cole - một thương gia giàu có ở Anh - đã nhờ Horsley thiết kế cho mình một tấm thiệp thật đẹp để ông gửi người thân và bạn bè. Thế là Noel năm 1843, Horsley trình làng tấm thiệp Giáng sinh đầu tiên trên thế giới là kiểu tranh 3 phần được vẽ bằng tay. Phần ở giữa mô tả cảnh một gia đình quây quần bên bữa tiệc Giáng sinh và hai phần còn lại tả cảnh trẻ em nghèo được cho ăn no và mặc ấm. Trên tấm thiệp Giáng sinh đầu tiên này nổi bật câu chúc mừng: "Chúc bạn Giáng sinh vui vẻ và một năm mới hạnh phúc!" (Merry Christmas and a happy new year to you!). Với mẫu thiết kế thiệp Giáng sinh trên, Henry Cole cho ra lò 1.000 tấm thiệp và trong số này hiện còn khoảng 12 tấm vẫn nằm đâu đó trong các bộ sưu tập cá nhân hay ở các viện bảo tàng.
Bùng phát thiệp Giáng sinh
Thiệp
Giáng sinh nhanh chóng bùng phát ở Anh khi chính phủ nước này thông qua
một đạo luật vào năm 1846 cho phép người dân có thể gửi thư đến bất kỳ
nơi nào trong nước với giá rẻ. Trong suốt 10 năm sau đó, thiệp Giáng
sinh trở thành mốt thịnh hành ở nước Anh và không lâu sau du nhập sang
cả Đức. Thế nhưng phải mất 30 năm sau thì người Mỹ mới hào hứng đón tiếp
làn sóng thiệp in này. Năm 1875, Louis Prang - một thợ in gốc Đức sống
tại Boston (Mỹ) - bắt đầu tung ra thị trường các loại thiệp in chất
lượng cao và ông nhanh chóng được gán cho danh hiệu "cha đẻ các loại
thiệp Giáng sinh Mỹ". Tranh trên thiệp của Prang rất đa dạng, từ tranh
Thánh Mẫu, cây cối được trang hoàng, ông già Noel cho đến các loài hoa
với muôn sắc màu như hoa hồng, hoa cúc, hoa phong lữ... song những tấm
thiệp này thường có giá rất cao. Thiệp của Prang được công chúng đánh
giá cao do ông đã cất công pha trộn đến 20 sắc màu trên một tấm thiệp.
Kể từ năm 1881, ông xuất ra thị trường đến 5 triệu thiệp mỗi năm. Đến
thập niên 90 của thế kỷ 19, Prang thôi kinh doanh do người Mỹ bắt đầu
chuộng những loại thiệp có giá rẻ được nhập từ Đức và tình trạng này kéo
dài mãi đến sau Thế chiến thứ nhất, khi ngành sản xuất thiệp chúc mừng
của Mỹ ra đời.
Ông già Noel lên mặt thiệp
Ông già Noel lên mặt thiệp
Suốt thời kỳ nội chiến ở Mỹ (1860-1865), Tổng thống A.Lincoln đã yêu cầu họa sĩ tranh biếm họa chính trị T.Nast phác họa tranh ông già Noel cùng lính liên bang để khuyến khích tinh thần của họ. Và hình ảnh ông già Noel yêu nước trong bộ trang phục màu đỏ xuất hiện trên mặt thiệp trở nên phổ biến trong mùa Giáng sinh. Suốt Thế chiến thứ 2, hình ảnh chú Sam hay những hình mẫu yêu nước khác xuất hiện chủ đạo trên mặt thiệp Giáng sinh nhằm nhắc nhở người dân Mỹ tưởng nhớ đến sự hy sinh của nhiều người khác để họ có khoảnh khắc vui vẻ như hôm nay. Thiệp Giáng sinh với những hình vẽ hài hước trở nên thịnh hành vào thời chiến tranh lạnh. Thiệp Giáng sinh cũng dần trở thành công cụ hữu hiệu thể hiện ước nguyện của con người ở từng thời điểm khác nhau. Chẳng hạn những năm 60-70, ở Mỹ xuất hiện loại thiệp với hình ảnh ông già Noel cưỡi... tên lửa thay vì con tuần lộc truyền thống nhằm phản ánh lòng đam mê của Mỹ với ngành vũ trụ còn non trẻ.
Ngày nay chỉ riêng ở Mỹ, hơn 2 tỉ thiệp Giáng sinh với khoảng hơn 3.200 kiểu mẫu cùng 14 ngôn ngữ khác nhau được chuyền tay nhau mỗi năm. Nếu tính chung trên thế giới thì con số sẽ lớn hơn rất nhiều. Thiệp Giáng sinh là loại thiệp "hút hàng" nhất trong năm. Cùng với loại thiệp in, thiệp điện tử cũng trở nên thông dụng với hơn 300 chủ đề khác nhau mà người nhận có thể nhận được ngay.
Năm 2001, một trong những loại thiệp Giáng sinh đầu tiên của Anh trình làng năm 1843 đã được bán với giá kỷ lục 22.500 bảng Anh (khoảng 43.000 USD) tại một phiên bán đấu giá thu hút khá đông các nhà sưu tập Anh và Mỹ.
Thúy Tạ sưu tầm
